Поиск: шултра
Чувашско-русский словарь (1982)
1.
решето, сито
вĕт ала — мелкое сито
хĕлĕх ала — мелкое сито
сĕт али — ситечко для молока
çăнăх али — сито для муки
тырă али, шултра (мăн) ала — грохот, большое решето (для зерна)
ала айĕ — мелкие высевки (сор, падающий на землю)
ала çийĕ — крупные высевки (сор, остающийся в решете)
ала çых — плести сито
Алăпа туман ала. (Эрешмен карти). — загадка Нерукотворное сито. (Паутина).
II. глаг.
прясться, выпрядаться
шултра çăм лайăх арланмасть — грубая шерсть плохо прядется
2.
шелуха, лузга
шултра арпа — шелуха зерен с соломенной крошкой
баклажан и баклажаны (шултра хăяр евĕр çимĕç)
блочный
-блочный
кирпĕч блок — кирпичный блок
керамика блок — керамический блок
çуртсене шултра блоксенчен туни — крупноблочное строительство домов
буржуазный
вак буржуази — мелкая буржуазия
монополиллĕ буржуази — монополистическая буржуазия
нациллĕ буржуази — национальная буржуазия
шултра буржуази — крупная буржуазия
буржуази идеологийĕ — буржуазная идеология
буржуази класĕ — класс буржуазии
скотный
скотский
ĕне выльăх — крупный рогатый скот
кавлекен выльăхсем — жвачные животные
килти выльăхсем — домашние животные
начар выльăх — худой скот
сайгак выльăх — приплод
шултра выльăх — крупный скот (лошади, коровы, быки)
ырхан выльăх — отощавший скот
выльăх апачĕ — корма
выльăх вити — хлев
выльăх ĕрчетни — скотоводство
выльăх йышĕ (шучĕ) — поголовье скота
выльăх карти — 1) загон, хлев 2) скотный двор
выльăх масарĕ — скотомогильник
выльăх пăхакан — скотник
выльăх пӳлĕмĕ — стойло
выльăх тухтăрĕ — разг. коновал, ветеринар
выльăх яракан (çӳретекен) вырăн — пастбище, выгон
геркулес (шултра сĕлĕ кĕрпи)
гортензия (шултра çеçкеллĕ чечек)
2.
дробь (для ружья)
пăшала шултра йĕтрепе авăрла — зарядить ружье крупной дробью
2.
относящийся к какому-л. сорту, разряду, типу
пăрçа йышши культурăсем — бобовые культуры
пĕр йышши — однообразный, однородный
хаклă йышши — дорогой, драгоценный
урăх йышши — другого сорта, типа, вида
шултра йышши çĕр çырли — сорт крупной клубники
осетр йышши пулăсем — осетровые, семейство осетровых
бот.
камелия (шултра чечеклĕ ĕмĕр симĕс ӳсентăран)
2.
картечь (шултра йĕтре)
купюра (хут укçа е облигации)
шултра купюра — крупная купюра
лотос (шултра çулçăллă шыв курăкĕ)
лотос чечекĕ — цветок лотоса
рогатый, имеющий рога
пĕр мăйракаллă — однорогий
мăйракаллă пăлан — сохатый олень
мăйракаллă шултра выльăх — крупный рогатый скот
◊
мăйракаллă нăрă — рогач, жук-носорог
панельный
панеллĕ çурт — панельный дом
шултра панеллĕ çурт-йĕр ларт — вести крупнопанельное строительство домов
панельный
стена панелĕ — стеновая панель
çурт-йĕрсене шултра панельсенчен лартни — крупнопанельное строительство домов
2.
град
шултра пăр çăвать — идет крупный град
тырăсене пăр çапса кайнă — хлеба побило градом
холщевый, холстинный
полотняный
тканевый
йĕтĕн пир — льняное полотно
саккăр пирĕ — холст с основой из восьми пасм
çăлкăш пирĕ — грубый холст
ула пир — пестрядь, пестрядина
чĕрĕ пир — суровое полотно, суровье
шултра пир — мешковина
шуратнă пир — беленый холст
пир алшăлли — холщовое полотенце
пир вырăнĕ — ткацкий станок (кустарный)
пир кĕпе — холстинная рубашка
пир сӳри — сновальня
пир тăрăхĕ — кусок холста (цельный)
пир ураççи — уток
пир хĕççи — бердо
пир хыси — пришва
пир кăнтар — натягивать основу на станок
пир кум — сновать, натягивать нитки на сновальню
пир тĕрт — ткать холст
пир тĕртекен фабрика — ткацкая фабрика
Касман пир тĕрки айĕнче çĕр утмăл мулкач. (Купăста). — загадка В свернутом куске холста сидят сто шестьдесят зайцев. (Капуста).
почерк (см. çыру 5.)
ача почеркĕ — детский почерк
вĕтĕ почерк — мелкий почерк
уçăмсăр çыру — неразборчивый почерк
шултра çырупа çыр — писать крупным почерком
колосовой
ыраш пучахĕ — колос ржи
парка пучахсем — полновесные колосья
шултра пучахсем — крупные колосья
пучах хылчăкĕ — ость колоса
пучаха лар — колоситься
ыраш пучаха ларни — колошение ржи
2.
шишка (хмеля)
хăмла пучахĕ шултра — шишки хмеля крупные
рашпиль
шултра рашпиль — крупный рашпиль
пайе рашпильпе якат — обрабатывать деталь рашпилем
тарантул (наркăмăшлă шултра эрешмен)
соляной
солевой
апат тăварĕ — поваренная соль
яшка тăварĕ — поваренная соль
кали тăварĕ — калийная соль
минераллă тăварсем — минеральные соли
шултра тăвар — крупная соль
тăвар арманĕ — соляная мельница
тăвар ирĕлчĕкĕ — солевой раствор, рассол
тăвар шывĕ — солевой раствор, рассол
тăвар килли — ступка для толчения соли
тăвар кӳлли — соляное озеро
тăвар сийĕ — соляной пласт
тăвар курки — солонка
тăвар суланчи — солонка
тăвар витнĕ — просолено
тăвар каламан — не досолено
тăвар касман — не просолено
тăвар сап — солить, сыпать соль (напр. на хлеб)
тăвар çитменни — солевой голод (в организме)
тăвар яр — солить, класть соль (напр. в суп)
тăвар ярса тултар — сильно пересолить
вышивальный
вĕтĕ тĕрĕ — мелкая вышивка
шултра тĕрĕ — крупная вышивка
тĕрĕ ăсти — вышивальщица, мастерица вышивать
тĕрĕ çиппи — нитки для вышивания
тĕрĕ тĕрле — вышивать, заниматься вышиванием
зоол.
тунец (шултра тинĕс пулли)
феодальный
шултра феодалсем — крупные феодалы
фундук (шултра мăйăр)
фундук мăйăрĕ — орехи фундука
фундук тĕмĕсем — кусты фундука
(см. пахча мăйăрĕ)
4.
с какой-л. чешуей,
с каким-л. панцирем
шултра хупăллă пулă — рыба с крупной чешуей
2.
морщина (напр. на коже лица)
шултра хутламсем — крупные морщины
церк.
четки (кĕлĕ шутласа пымалли шултра шăрçа ярăмĕ)
валить, сильно идти, лить (об осадках)
шултра юр чышкăнать — валит крупный снег
шрифтовой
чăваш шрифчĕ — чувашский шрифт
шултра шрифт — крупный шрифт
см. шултра
(шултăра)
1.
крупный, большой
крупное
шултра ăратлă ĕне — корова крупной породы
шултра вăрман — лес с большими деревьями
шултра кирпĕч — крупный кирпич, керамические блоки (для кладки стен)
шултра панельсенчен çур-йĕр туни — крупнопанельное домостроение
шултра пĕрчĕллĕ — крупнозернистый
шултра пулă — крупная рыба
шултра çăнăх — мука крупного помола, размола
шултра хăйăр — дресва (крупный песок с гравием)
шултра çумăр çăвать — падает крупный дождь
шултра тар тапса тухрĕ — выступили крупные капли пота
2.
крупный (с крупной ячеей, отверстиями, насечкой и т. д.)
крупно-
шултра ала — грохот, решето с крупной ячеĕй
шултра йĕкев — рашпиль, напильник с крупной насечкой
шултра куçлă тетел — крупноячеистая сеть
кишĕре шултра тĕркăпа хыр — тереть морковь на крупной терке
3. перен.
крупный, значительный
масштабный
шултра буржуази — крупная буржуазия
шултра промышленность — крупная промышленность
шултра çĕр хуçисем — крупные землевладельцы
4.
грубый, плохо обработанный
шултра пир — грубое полотно, мешковина
шултра çăмлă сурăх тирĕ — грубошерстная овчина
5. перен.
грубый, развязный, неприличный
грубо, развязно, неприлично
шултра сăмах — непристойность, нецензурщина
вăл шултра калаçать — он говорит грубо, неприлично
ягуар, якур (кушак йăхĕнчи шултра тискер кайăк)
1.
шов, стежка, строчка
шултра çĕвĕ — крупная стежка
çĕвĕ сӳтĕлнĕ (кайнă) — шов распустился
çĕвĕрен сӳтĕл — лопнуть по шву
çĕввине яр — распустить шов
çĕвви тăрăх сӳт — пороть по шву
Саплăкĕ пур та çĕвви çук. (Ула ĕне). — загадка Заплатки есть, а швов нет. (Пестрая корова).
домовый
домо-
йывăç çурт — деревянный дом
культурăпа йăла çурчĕсем — здания куль-турно-бытово^о назначения
нумай хутлă çурт — многоэтажный дом
производство çурчĕсем — производственные здания
пурăнмалли çуртсем — жилые дома
чул çурт — каменный дом
шкул çурчĕ — здание школы
шултра панеллĕ çурт — крупнопанельный дом
ялти çурт — сельский дом (бревенчатый)
çурт вырăнĕ — место для застройки
çурт комитечĕ — домовый комитет
çурт çамки — фронтон дома
çурт çийĕ — крыша дома
çурт хуçи — домовладелец
çурт çавăр — обстроиться, возвести дом и надворные постройки
çурт тăвакан комбинат — домостроительный комбинат
Çуртра йăп те çухалмасть. — посл. В доме и иголка не пропадет.
Уй варрине тырă акăр, ял варрине çурт лартăр. — посл. Сейте хлеб посреди поля, ставьте дом посреди села.
◊
шултра мăян — бот. марь красная
шултра сахăр — кусковой сахар
◊
шултра утăмлă ямб — лит. длинностопный ямб
терка
шултра терка — крупная терка
кишĕре теркăпа хыр — натереть морковь на терке
Словарь чувашского языка
имеющий кисти, с кистями, со стручками. N. † Виç сапаклă çĕр-çырли. Шибач. Шултра сапаклă. Юрк. † Нумай пасар тăрăх çӳрерĕм, сапаклă мерчен тупмарăм. Ib. † Нумай çырла тăрăх эпĕ çӳрерĕм, сапаклă çырла тупмарăм. Тюрл. Пăрçа сапаклă-и? Стручистый ли горох?
(-гэ̆ш), не прогоревшие угли, жар. СПВВ. ТМ Сĕлкĕш — шултра кăварлă çунса выртакан вут.
(с’ап), бить, хлестать, ударить. Орау. Ăна пуçĕнчен çапрĕ-ячĕ (неожиданно). N. Эпĕ пушипе çĕре çапрăм, çĕр мана сĕлĕ пачĕ. N. Ачасана ытла çапса ухмаха ан кăлар. ТХКА 84. Чăнах та, эпĕ ытти кĕтӳçсем пек мар, выльăха нихçан та çапса амантман. Шемшер. † Ах атте те, ах анне, эпĕ тохса кайсассăн, ик аллуна шарт çапăн! (Хĕр йĕрри). КС. Кĕпене тукмакпа или валекпе çапаççĕ. N. Юпине лартсан, ун пуçĕ тӳпине пĕр укçа пуртăпа çапса кӳртсе лартаççĕ. Полтава 18. Ашшĕ-амăш ачана хĕрхенмесĕр хĕнесе çапла çапса ăс парать. Янтик. Эсĕ мĕншĕн çапрăн мана? Ib. Атте хытă çапрĕ мана пуçран! Ib. Çурăмĕнчен çапрăм. N. Хăмсараччен çапса ил. (Послов.?). Сред. Юм. Çапу-тăву полмарĕ-и? Не было ли побоев? Якейк. Эп вăрманпа пынă чух йăвăç торачĕсем пите-куçа çапса пĕтерчĕç. Ст. Чек. Пирĕн сăмахсене итлемесĕр çамрăк пуçупала таçта кайса, темĕн тĕлне пулса, темĕн çапса вĕлерес, темĕн персе вĕлерес. М. Тув. † Çĕр тенкĕлĕх лашине çапса чупми турăмар. Чотай. † Çакăрвон тенкĕлĕх лашине çапса отми турăмăр (т. е. сделали такою, что она не едет даже, если ее бить кнутом). Пазух. Хире тухрăм çӳреме, хура çĕленсене çапса илтĕм. N. Çав Хурамал ачисем тульккĕ килччĕр ку касса, пуçне çапса çурăпăр. Якейк. Эпĕр паян пилĕкĕн пир çапрăмăр. Ib. Каç полттипа ялта пир çапнă сасă анчах илтĕнет. Кан. Çавăнтах пичĕпе сивĕ юр çине килсе çапат (ударяет). || Бить, пороть. Кн. для чт. 61. Акçонăва çапма сутит тунă. Вара йывăр ĕçе, „каторжный работана“, ямалла тунă. Регули 248. Ĕçлеменшĕн çапрăм. Ib. 165. Вăрă тунăшăн çапрĕç. N. Мулкачă та пире таптать, çил те пире çапать. Чем люди живы. Тапранса тухат çил, Çимун кĕпи виттĕрех çапать. Баран. 70. Ун чух парăссăр та карапа çил хытă çапать, унталла-кунталла ывăтса ярать. Ib. 94. Халех çил-тăвăл тухас пек, сиввĕн-сиввĕн çапать. Чув. пр. о пог. 126. Çил çĕре пит хыттăн çапса вĕрсен, çăмăр пулать. Если ветер очень сильно ударяет о земь, будет дождь. Ib. 83. Çил çук чухне тĕтĕм çĕре çапсассăн, çулла — çăмăр, хĕлле юр пулать. Дым без ветра бьет к земле: летом — к дождю, зимою — к снегу. Орау. Çапса çăвакан çăмăр (дождь с ветром) тухĕ те, пĕтĕмпе сирпĕтсе, йĕпетсе пĕтерĕ. КС. Çапса çăвакан çумăр (бьющий с ветром) тырра ӳкерет. Бигильд. † Çĕн пӳрт çине хăма витнĕ çăмăр çапса çăвасран. N. † Çĕн пӳрт тăрне хăма витрĕм (вар. ампар тăрне хăма витнĕ) çапса çăмăр çăвасран. || Бить (о граде). N. Новосельский уясра пăр çапса кайнă (побило градом). || Пронизывать. N. Çурçĕр енчен сивĕ çапать (проходит, заставляет чувствовать). КС. Çурăма сивĕ çапрĕ, спина прозябла. || Выжимать (масло). N. Йывăç-çу çап. Трхбл. Кантăр çăвĕ çаптарса килтĕм. Ib. Çу çапакан арман, маслобойка. || Ударить (о молнии). Изамб. Т. Ун чухне Сарьел меçĕтне çапнă (молния), тет. Янгильд. Вăрман пĕтнĕ çемĕн арçури пĕте пуçланă, е аçа çапса пăрахнă, теççĕ. || Забивать, вбивать. N. Юпа çумне çап, прибить к столбу (доску). Тимяшево. Халăх çапса хĕснĕ пек пухăнчĕ. N. Çынсем çулăн икĕ аяккипе, çапса хĕснĕ пек, ĕречĕ-ĕречĕпе танă. N. Çапса çыпăçтар (хăмана). || Прилепить, приклеить. Ст. Шаймурз. Ку ача кĕпер хĕррине çыру çырса çапнă. || Покрывать (чем), прибивать. N. Малтан тупăк ăшне те, тупăк виттине те пир çапаççĕ. Якейк. † Пирĕн хăта пит лайăх, толне тоттăр çапнă пак, ăшне порçăн тортнă пак. || Взмахнуть (крыльями). N. Çунаттипе пĕрре çапрĕ те (взмахнула), вĕçсе карĕ. Ала 66. Çунатне çапать шыв çине (гуси). Лашм. † Çарăмсам çинче ула хур, çунатсене çапать шыв çине. || Молотить. N. Хĕрарăмсем вăл вăхăтра ахаль лармаççĕ, вăсам кантăр татаççĕ те, кантăр çапса шăва хутаççĕ. Якейк. Кантăр çапрăмăр; эпĕр ыран йĕтĕн çапас тетпĕр. Пшкрт: ан с'аβас, молотить. Ib. ан с'апры̆м, молотил. N. Ларакан капансене çапни çук-и? çапман пусан, сĕллине çапчăр, ырашĕ лартăр. Альш. † Ырă тетеçĕм, тете, çапăр илĕр ырашне, сутăр ярăр улăмне. Магн. М. 102. Çерçи кантăр çапмантан, чтобы воробьи не вредили конопле. Н. Карм. Икĕ пĕрчĕ пăрçана пĕтĕм хире çапса салатрăм. (Куç). || Положить с силой, бросить с силой. Альш. Пĕри çĕклет те, çапать ăна урапа çине. || Отразиться, падать (о ярком свете). Ядр. Шăрçа çутти çапнă. В. Олг. Инчетре вот пор, пĕлĕт çомне çутă çапрĕ. || Отпечататься, придавать цвет. В. Олг. Алă çомне корăк симĕсĕ çапрĕ. || Отойти и принять прежний вид. Пир. Ял. Юрпа е сивĕ шывпа лутăрканă хыççăн, ӳчĕ шăннине ирĕлтерсе чипер ӳт сăнĕ çапсан, çынна пăртак ăшăрах пӳлĕме илсе кĕртмелле. || Ударить (напр., о краске в лицо). ЧП. Кивĕ уйăхра тунă сăрисем, икĕ пите çапрĕ хĕрлисем. N. Хĕрӳ çапнипеле вут ăшĕнчен.., çĕлен тухрĕ. N. Çунакан япалан хăвачĕ çемĕн вут хĕрĕвĕ çапать. КС. Çурăма ăшă çаппăрĕ. Ударило тепло в спину. || О запахе. Йӳç. такăнт. 61. Çăвне лакăм шăрши çапнă (отзывается запахом посуды). В. Олг. Сĕт йӳçĕ, шăшлă вути йӳççи çапса. N. Остергундомский теекенни; ку сурт йӳçĕ кăшман хурми, питĕ вăрăм, шултра пулать; анчах, сăвакан ĕнене нумай çитерсен, сĕте йӳçĕ çапать; ăнса пулнă çул теçеттинара ку сурт пилĕк пин пăта яхăн пулать. ТХКА 38. Шурă ерĕм-армути йӳççи çапать вара кĕвĕçпе ман чĕрене. Баран. 41. Кăмпа шăрши... сăмсана ыррăн çапса тăрать. СТИК. Ахтар, санран сивĕ çапат (от тебя несет холодом), леррех кайса ларас пуль. Ib. Ай-ай, санран эрек пичĕкинчен çапнă пек çапат (от тебя несет водкой). Шибач. Вăл эреке пек çапат çăвара (йӳçĕ корăк). || Делать колеса. М. Шигаево. Пирĕн ялта çынсем хĕлле çона туваççĕ, çулла орапа çапаççĕ, пĕчик ачасем те хĕлле печик çона тăваççĕ, çула печик орапа çапаççĕ. Календ. 1904. Кусатăран-урапасем çапма вĕренес пулать. Кĕтĕк-вар. Орапă çап, урапа çап, делать колеса; но: орапа ту, делать колеса. || Ткать (куль, рогожу). N. Чăпта çап, ткать рогожу, куль. || Пройти сквозь, пробиться. Орау. Кĕрĕке нӳрĕк виттĕр çапнă. Изамб. Т. Витĕр çапмаллах ан сĕр (сапоги, салом). Толст. Кĕркунне кăткăсен туллине нӳр çапнă. N. Урана шыв çапрĕ (промочил ноги). Сред. Юм. Тар кĕпе виттĕр çапнă. Пот пробил сквозь рубашку. Пазух. Атăлах та урлă, ай, аллă хур, çуначĕсем витĕр те халь юн çапнă. Ай-хай, пĕр хăтаçăм, тăхлачăçăм, кĕрекĕрсем витĕр чыс çапнă. ЧП. Çуначĕсем витĕр юн çапрĕ. || Чеканить. Кĕвĕсем. Ятăр кайнă, чапăр кайнă ылттăн-кĕмĕл çапакан хулана. КС. Укçа çапса пурăнчĕ. Работал фальшивые деньги. || Написать (в разете), печатать. Богдашк. Каçет çине çапмалли хыпар. || Формовать (кирпич). Микушк. † Сирĕн питĕр-куçăр пит илемлĕ, суккăр тутар çапнă кирпĕчĕ пек. || Стрелять. Сред. Юм. Пăшалпа çапса вĕлернĕ (застрелил). Кан. Пăшалсем çапма вĕрене пуçларĕç. N. Револьвĕрĕ çӳлелле çапса каят (выстреливает). || Погубить, поразить. ЧП. Тăшман ялне турă çаптăр. || Звонить (в колокол). Трхбл. Пĕррепе çап, звонить в один (колокол); пуринпе те çап, звонить во все (колокола). || Колоть, резать. N. Пĕр сысна илтĕм те, ăна çитертĕм: ыран çапас, тетĕп. Урмар. Унăн çапмалли сысна та-ха пиллĕк-улттă та пур. || Парить (в бане). N. Пит хытă кăна тарлаттарсан, милкĕсемпе çапсан, пăлтăра (в передбанник) илсе тохса тумлантара пуçлаççĕ. N. Милкĕпе çапса, çуса карчăка мунчаран кăларат. N. Куккăшĕ ăна милкĕпе çапрĕ (выпарил в бане). || Разбивать. Полтава 2. Б. Хмельницкий темиçе тапхăр поляксене çапа-çапа çĕмĕрнĕ (разбивал). || Украсть. || Зашибать, огребать, наживать. СТИК. Ай-яй укçана çапат иккен вăл! Здорово он деньгу зашибает. КС. Паян укçана çапрĕ вăл (нажил, выручил). Кан. Вăл тырăпа сутă туса укçа çапрĕ. Кан. Хамăр айăп ĕçленине кура, кутăн выртсах услама çапаççĕ. || Склоняться. Кан. Распуя çапма тытăнтăм. || Рассказывать (сказки). Собр. Халап çапса хапха тăррине улăхаймăн, йăмах ярса юман тăррине улăхаймăн, теççĕ. (Послов.). Шурăм-п. Тир Йăванĕ юмах çапа пуçларĕ. Çутт. 69. Хĕрарăмсем çăл кутĕнче халапа çапаççĕ. Ир. Сывл. 8. Сăмахĕсене, кăмăллисене, кирлĕ хушăра çапса пыратьчĕç. Хастарлăх ЗЗ. Юсас тесе тăрăшса, сăмах çапса пыратпăр. || Употребл. в качестве вспомог. гл. N. Ăна кăларса çапас пулат. Его надо вышвырнуть с должности? Альш. Пĕр-иккĕ çавăрса çапрĕ те, ăнран кайрăм. N. Анчах хресченсем, çумăр пырса çапнине, утта пур чухнех симĕсле пуçтараймаççĕ.
(такрах), колода для пивоварення (сăра тумалли шан). П. Яндоуши. Шултра ала такрах айĕнче.
(хыр), сосна. Н. Карм., Сохрон-й., Пшкрт., Çутт. 78. Пурине шултра хыр пĕренисенчен пурарĕç. Рак. Хура вăрман хыçĕнче пуртă витмен хырăм пур. Ск. и пред. чув. 2З. Хырăмĕсем хыр çинче ула-ула лараççĕ. N. † Вырăсла та хапха, ай, хăмисем — пурте ватă хыр, ай, варрисем; пирĕн колхоз ĕçки, ай, çикисем — пурте ватă хуртăн пылĕсем. А.-п. й. 64. Чăрăшпа юнăшарах ватă хыр ларнă.
росток, отросток. Абыз. ЧС. Пилеш хунавĕ. М. Сунч. Çăмăр хыçĕнчен хунав карĕ, тет (взошли запоздавшие всходы). Дик. леб 52. Елисана çунтарма чĕртнĕ вутăсем пурте тымар ярса, çамрăк хунав кăларнă. Кан. Çулла кашни кун унтан та, кунтан та лавĕ-лавĕпех çамрăк хунава касса турттарчĕç. N. Лашасене хунавра çӳреттерет. N. Пĕр хура вăкăра пĕр маях хунавра çӳретет. ТХКА 54. Сирĕн выльăхсем вăрманти хунава ватса пĕтереççĕ. || Молодой, мелкий (о деревьях). ЙФН. † Эпĕр каялла киличчен хунав йăвăç йăвăç пулĕ. (Солд. п.). Кан. Вăрманĕнче шултра йăвăç çук, хунавтарах йăвăçсем анчах. Ib. Çамрăк хунав юманлăха веç-веç пĕтерчĕç. Ачач 15. Хунав çăкапа курăк кĕпçисенчен тунă шăхличăсемпе ташă-юрă кĕввисем каланисем,— пурте, пурте аса килеççĕ çав. Орау. Хуçăлса ӳксе шыва путнă хунав йăмра турачĕсем. Ск. и пред. чув. 39. Миçен ял ĕçне тăватчĕç ĕлĕк, эсĕ хунав юман пулнă вăхăтра? || Молодые побеги (дуба).
повторять; умножать, помножать. N. Иккĕ хутлă пĕрене. || Съездить (сходить) куда-либо (один или несколько раз), разьезжать взад и вперед. Шурăм-п. Пĕрмаях пĕрин патĕнчен тепри патне хутлаççĕ. N. Тата (кроме того) пĕр минутрах виç-тăват пин çухрăма калла-малла хутламалла пек туйăнат тет. Кажется старухе, ставшей вупăр’ом, что она может на 1000 верст перенестись в 1 минуту. Янш.-Норв. Евчи çапла сăмах çӳретсе темиçе те хутлат, кайран вара чисти килĕшеççĕ те (уговариваются), хĕр ашшĕ патне çураçма каяççĕ. Изамб. Т. Эпĕ пĕрре Тимеше хутларăм (= кайса килтĕм). Тюрл. Çорпилĕке миçе хутларăн. Сколько раз прошел от конца до конца (напр. при бороньбе, пашне). Пшкрт. Эп паян он патня виççĕ хутларăм (З раза сьездил, сходил). Хурамал. † Кӳлнĕ лашасем сарă пулсан, саккăр хутлăттăм Самара. Панклеи. Пĕр çĕртех ку виç саркавая виççĕ хутласа тавăрнса ларттĕр. N. Вăл Йăваншăн Пăрачкава тиректăр патне темиçе хутланă. || Складывать (бумагу), сгибать, перегибать. СТИК. Хутла хутла картлама пек туса хунă (сложено гармоникой, напр, бумага). Толст. Унтан çуначĕсене хутланă та, йăви хĕррине ларнă. Изамб. Т. Эп хут хутларăм (сгибал бумагу). Ст. Чек. Малтан шултра, кайран янăçемĕн вĕтрен вĕт хутласа майласа яраççĕ. Нюш-к. 2 кĕтессинчен хутласа З кĕтеслĕ туса каçан хыçне хулпуççисенчен çакнă. Шел. 64. Хӳрисене пурне те хутла-хутла тӳленĕ. || N. Киремечĕ, соккăрскер, хăй пĕччен никама та тытса хутлаймас. Н. Яха-к. Выльăхсем анса шыв ĕçрĕç пулĕ, путса ларнă пулсан та тытса ан хутла. (Из обращения к воде в „шыв мимри чуклени“). || Грести на лодке (?).
ленивый. См. шаймăк. Цив. Ял-ял хĕрĕ шултра хĕр, шултра та пулсан шаймак хĕр.
шолтра (шултра, шолтра), то же, что шултăра. Б. Яныши. Çомăр хамăр патарах çитсен, шолтрисем утсене тытрĕç те, килелле оттартамăр. Çутт. 89. Шултра йышши выльăхсем. Моркар. Шултра алапа шыв ăсса килекен. || Янтик. Шултра калаçать, говорит неприлично.
шорат, белить, сделать белым. Баран. 105. Хире çĕнĕ юр ӳксе шуратсан... N. Аннен кăмаки шур кăмаки, сыпне порпа шоратнă, килес килет, кас (= каяс) килмест. ТХКА 29. Кĕпе таврашне çăвать, кĕпесене лайăх шуратать. Янгильд. Пирсене йор пĕтиччен часрах шоратса хораç, теççĕ. Вута-б. Пирсене тĕртсе пĕтерсессĕн, кĕл çине хурса шуратаççĕ. Кан. Улмуççисене акшар шывĕпе шуратмалла. || Чистить (картофель), лупить (яйца), сдирать кору (с дерева). О сохр здор. 55. Тата çĕрулмине нихçан та хуппине шуратса пĕçерес пулмасть. N. Хулăнтарах шуратап хуппине, срезаю шелуху потолще (у картофеля). Хош-Çырми. Пĕр çарăкне кăларса шоратрăм. Выкопал я одну репу и облупил ее. N. Çав сехетрех çил явашлансан, прийомне чакарас пулать, астумасан — шултра, хуппине шуратса анчах кăларма пуçлать (на ветряной мельнице). Б. Бур. Шурă-шурă çăмарта, чут-чут шуратмасĕр çиеттĕм. N. Çуркунне пулсан, ялсенчи çынсем, хăйсен сачĕсенчи йывăçĕсен хуппине юр айĕнче темĕскер кăшласа шуратнине курсан, час-часах тĕлĕнеççĕ. Пуринчен ытла çамрйк йывăçсене (улмуççисене) кăшласа пăсаççĕ. || Заставлять бледнеть. НР. Çыв сăмаххи, ай, ыр тумасть, хĕрлĕ сăна шоратать. От людских пересудов добра не будет, от них бледнеет румяное лицо. В. Тим. Вунĕ пӳрне вĕçне вĕре-вĕре хĕп-хĕрлĕ чĕреме эп шуратрăм. ГФФ. Ялти йăвăр ячĕшĕн хĕрлĕ сăна шоратрăм. Из-за людских пересудов побледнело мое румяное лицо. Хош-Çырми. Нăр пек хĕрлĕ сăнăма шоратрĕ. Заставило побледнеть мое румяное лицо. N. Карта хĕрнчи шор ути, потек çисе шоратрĕ; пирĕн атте хĕрĕне çынсем çисе шоратрĕç. Пазух. 55. Кăчуне самани те, ай, йывăрри шуратать-çке хĕрлĕ те, ай, чĕрене. || Переносно — засеять. Кан. Вара Уйкяс халăхĕ суртланă вăрлăхпа анисене шуратса хăварчĕ. ТХКА. 128. Хура çĕре шуратма вăрлăх валли çакă çул çити-çитми тетпĕр-ха. || N. Шурăмпуç шуралса килни чух хĕр пуçне шуратса каятпăр. || Губить. Ау 178. Йыснаçăмах Якур пур, сар хĕр пуçне шуратать. || Давать подарок. Якейк. Пирĕн ăратни олтă кил, олтă килте отмăл çын, отмăл çынна шоратсан (парне, кĕпе парсассăн), пирĕн çынах полăттăнч.
шутăртат, издавать треск. N. Шултра çумăр тумламĕсем вăрман çинче шутăртатаççĕ.
(паjрага), пучок (волос и т. д.). Тюрл., КС. || Локоны. Полтава. Шултра кăтра пайрака йĕри-тавра ун сăнне, хура пĕлт пек хуралса, илем кӳрсе эрешлет. || Лучи света. Çутт. 69. Чӳречисенчен çутă пайракисем тулалла сирпĕнеççĕ. Шихаз. Хĕвел чăн пирвайхи пайракисемпе лăпкăн çутатса.
(парга), ядреный, полный, здоровый. КС. Кăçал хăярсам пит парка шăтаççĕ. Шурăм-п. Кăçал ăвăс кăчки парка. В. Ив. Вăрлăхра çимĕç мĕн чухлĕ нумайрах, тырă çавăн чухлĕ паркарах ӳсет. Чув. пр. о пог. 61. Çĕнĕ уйăх парка пулсан, уйăхĕпех çăмăр пулать (хĕлле ăшă юр пулать). Если молодой месяц полный, весь месяц будет дождь (зимой будет снег). IЬ. 443. Хăмла çырли малтанхи парка пулсан, малтан акнă ыраш лайăх пулать. Если раньше поспевшая малина крупна, то раньше посеянная рожь будет хороша. ЧП. Хура-ах вăрман хуххине суйласа татрăмăр паркине (= шултăрине. КС.) Альш. † Хура вăрман хуххине суйларăмăр паркине. N. Урасем пит парка= урасем пит хулăн. Сред. Юм. Ôн ачи пит парка ӳсет-ха (растет плечистым, здоровым). КС. Уммасем кăçал парка ӳсеççĕ. Хурамал. Пирĕн тырă пит парка шăтнă (тĕм-тĕм шăтна, ушкăн-ушкăн шăтнă, лайăх пулнă). Ст. Чек. Парка ӳсет (уçăм), растет тучно, отлично. СПВВ. ИФ. Ку кĕпçе пит парка, теççĕ, Календ. 1904. Шултра пĕрчĕн тымарĕ парка, йышлă пулат, нӳр те нумай туртать, шăтасса, ӳсессе те парка шăтать, парка ӳсет. СПВВ. ФВ. Мăн, хулăм кĕпçене парка теççĕ. Изамб. Т. Кăçал тырă парка шăтăрĕ (= шăтрĕ, взошел роскошно). IЬ. Унăн ачи парка ӳсет. СПВВ. ЕХ. Парка= хулăн. Кудемер. Парка лаша, здоровая лошадь. Шибач. Парка çитĕнет сĕлĕ (крупный). IЬ. Çӳлти парка полчĕ, аялти каюллă полчĕ. || Выносливый (о лошади)? Хорачка. Парка ут (пĕтсе кайса, хоппи анчах йолса, хытă чопать).
(пэр), кидать, бросать. N. Ан пер, не бросай. N. Чикан çав çăкăра ил те, пер ачине (возьми и брось в своего сына). Ау 4. Йиттисене, лашисе (= лашисене) веç шыва печĕ, тет. N. Пулăçăсем вара, ыйтса та парас çуккине пĕлсе, ăна (ее) тытнă та, каллех шыва тытса пенĕ. Турун. Кам унта кĕлте перет. Ib. Кам унта эсĕ, кĕлтесем перетĕн? N. Пурте ăна чулсем илсе чулпа пере пуçланă: мĕн чухлĕ персен те, пĕр чул та пырса сĕртĕнмен ăна. Шибач. Тытса пĕре çавăрса перем! Кив-Ял. Эп сана Сĕвене кайса перĕп. || Бросаться. Кн. для чт. 139. Вара вăл кантăр вырăнне перет, кĕлте кӳрекен çулсем çинче вĕçсе çӳрет. Абаш. Халăх çĕнелле (хола çĕнелле) пеме поçларĕç. N. Хай çӳлтен вăйпа юхса пыракан шыв тӳрех канава юхса перет, кукăрăлса каймасть. Ир. Сывл. 27. Савăнăçлă çуркунне çитсе печĕ пирĕн енне. || Откидывать, задевать. Ала 103. Çичĕ пăт сĕлĕ хатĕрлерĕм, пуçне пĕкке пемешкĕн. N. Онта пуçна ан пер. Курм. Пуçне пĕккине персе пычĕ (лаша). || Махнуть. К.-Кушки. Вăл карташ урла тӳрĕ печĕ, эпĕ çаврăнса кайрăм. Он махнул через двор прямо, а я наискось. || Ударить, бить. Шурăм-п. Хăйсем вĕсем шултра матур çынсем, пĕрре персен çынна вĕлермелле. Якейк. Пуçа алăка петĕм (ударился). N. Эпĕ пуçа юпана петĕм. Орау. Мĕн пăхса тăтăн тăта, ăна пер те, йăвантар (его ударь и свали). Ст. Шаймурз. Мала ан ирт, кая ан юл: мала иртсен, пуçран переççĕ, кая юлсан, кутран тапаççĕ. Сред. Юм. Хĕнеме хошайрăр ôна, ô сана перет соккăр-паттăр пик. || Стрелять. Панклеи. Пĕри (медведь) тайăлнă чăршă тăрăх хăпарма тапраттĕр, ăна хоралçă пăшалпа персе ӳкерчĕ; тепри хăпарма тăрчĕ, ăна та персе пăраххĕр. НАК. Пĕрре кайăк хыççĕн Хуракĕсрери киреметре çӳренĕ чух, кӳлĕре пĕр кăвакал куртăм та, пăшалпала виçĕ хут петĕм. Баран. 54. Юлашкинчен çимисем, пемеллисем пĕтсе çитнĕ, вăйран та кайнă. N. Пирĕн çие переççĕ. N. Перет-ха у! N. Пăшалçă кашкăра пăшалпа пенĕ те, тивертеймен. N. Ухатаçă кайăк-кăвакала печĕ. Янш.-Норв. Кайăк-кăвакал пеме тесе (чтобы...). N. Пĕр-пĕрне пăшал персе. Шибач. Улĕ корчĕ те амăш пынине, вăрмантан пăшалпа персе пăрахрĕ, так и вĕлерчĕ. Б. Олг. Астур, сере пăшалпа перетпĕр (будем стрелять) пармасан. Орау. Эп ача чух пĕре пăшал пеме çичĕ пус патăм (за право выстрелить). Истор. Тăшмансенĕн пемелли хатĕр пит нумай пулнă. ||Разить (о запахе). Шурăм-п. Пĕринчен эрех шăрши кĕрет, тепĕринчен тапак шăрши перет анчах (разит табаком). N. Сасартак шăрш пеме пуçлать. Кан. Шăршă чăтмалла мар перет. Чĕр. ч ун. яп. й.-к пур. 24. Çăвара чикмелле мар усал шăршă перет. || Пить много и жадно. Шурăм-п. Эсир сахăрне чейпе çисех ятăрĕ-çке, эпĕ хуçи курасран хĕве вăрттăн чикрĕм те, шывне ла-айăх петĕм (выпила). КС. Эс ма паян ку тĕрлех шыв перетĕн? Что ты сегодня так много пьешь? Эльбарус. Персе килнĕ. Пришел пьяным. Якейк. Эпĕр ĕнер эреке петĕмĕр анчах (много выпили). N. Çынсем ытла вĕрипе сивĕ шыва переççĕ, ачисем час кӳрсе килмесен, кайран çаптарса та илеççĕ. Бюрг. Ĕçессисем килнĕ япаласем — переççĕ: ĕçсен-ĕçсен, ӳсĕрĕлсе кайса ӳкеççĕ. КС. Пурăнăçа, чĕлĕме, çăккăра, эрекене, сăрана перет, здорово ест, пьет, живет. || Спать много и крепко. КС. Ай-ай ăйăха перетĕн эсĕ! Ну и спишь ты крепко и много. Ib. Талăкпех ăйăха петĕм. Проспал круглые сутки. || Ляпнуть; взболтнуть. N. Эпĕ хам та ухмах, пер яр. Ск. и пред. Сăмахсене ку çынсем пемеççĕ (не бросаются словами) сывлăша кăлăхах янтратмаççĕ. V.S. Кирлĕ-кирлĕ мара пер. || Твердить, настаивать, повторять. Ау 103. Эсĕ манран пĕр усă курăн, тесе калат, тет. Çак ача таки (= такки) хăйăннех перет: эсĕ ман автана тытасшăнччĕ, акă ĕнтĕ ху çаклантăн, тесе калат, тет. СТИК. Ăна хутте мĕн кала, вăл хăйиннех перет (он все свое твердит). Ашше-амăшне. Ваçук кӳрши хайĕннех пенĕ: тĕлĕнмелле хĕр эсĕ, Лисахви! тенĕ. N. Суйлас вăхăт çитсен, петĕмĕр суйларăмăр хамăр суйлас тенĕ çынсене. || Ссылаться. КС. Эсир паян кăнтăрлаччен çăмăра персе ахалех ирттертĕр, халь ĕнтĕ каçчен ун вырăнне хытăрăх (хытă) вырăр. Ib. Праçнике персе, ĕçлемерĕç. Ссылаясь на праздник, не работали. N. Чире пер. || Притворяться. Якейк. Пирĕн ати ĕссĕре персе выртать (притворяется). N. Ухмаха пер. Притворяйся дураком. Орау. Сутра пĕлмене петĕм (притворился). N. Чире печĕ, ӳсĕре печĕ. Байгул. Ку арăм епле те пулин ачисене вĕлерттересшĕн, тет, çавăнпа ку чире печĕ, тет. || Терпеть, выносить. КС. Халь лашана тăрантартăм ĕнтĕ, каçчен перет (не устанет, вытерпит).
шить рубцом. СТИК. Заплатить, пришить заплату. Сред. Юм. Ман кĕпе çôрăлнă, питлесе яран поль эсĕ çавна (пришьешь заплату). || Укорять, упрекать, уличать, обличать. Сред. Юм. Малтан сăмахласа çӳрет те, кайран: амма сăмах çӳрететĕн, тесе питлесе çӳрет тăта. Чăвашсем 10. Унăн пĕр-пĕр çемйи чирлесен, ун патне каят та, вăл вара ăна хирĕç питле пуçлат. Изамб. Т. Пĕр-пер çын кирлĕ маррине калаçсан, ăна питлеççĕ (укоряют). N. Усал çынна питлекен хăйне сиен тăвĕ. N. Эсир мана питлеме сăмахсем шыратăр. N. Тĕрĕс çын хĕрхенсе ятлатăр мана, питлетĕр мана. || Возражать. N. Ку сăмаха питлесе акă мĕн калап эпĕ сире: шултра вăрлăхран çĕрулми хунавĕ те (аври) шултра, парка пулать. || Заделать, забить, укрепить.
с головой; с передней частью; с колосом. N. Пуçлă урапа (телега с украшенной передней частью ящика) пит аван урапа. Альш. † Шупка пуçлă тутăра хĕрлĕ хăмаç хĕретет. Собр. Ырашĕ шултра пуçлă иккен. || Умный, «башковитый».
(пӧ̌рл'hэн'), то же, что пĕрлĕхен, костяника. || Сыпь. Орау. Çан-çурăма вир пĕрчи пек вĕтĕ, е хăш чухне вун пус кĕмĕл укçа пек шултра пĕрлхен (м. б. хĕрлĕхен?) тухса сырса илет.
в целом виде. N. Çĕрулмин шултра вăрлăхне пĕтĕммĕн те акма пулать (можно сажать целыми картофелинами), вакласа та акма пулать.
плотный, толстый, здоровый. Вĕлле хурчĕ. Сăрăсем (трутни) платна, шултра, илемсĕр.
(-ᴣиыд’э), назв. наряда из холста или из материи (передн. часть иногда из кожи, через плечо: сзади монет нет; спереди монеты: сверху — полтинники или четвертаки, а внизу крупные, в два ряда; задняя часть — из более красивой материи). Янтик. Каситене хĕрарăмсем умма çакаççĕ, у ал-çупăш чĕн çине тенкĕсем çакса тунăскер. Тенкисем аялта шултра, çӳлелле миçен вĕтелет. Ăна пĕр хулпуççи çинчен тепĕр хул айĕнчен ярса вĕçĕсене хыçалта çыхаççĕ. Тенкисем умĕнче (на переду) анчах пулать. Подюрное. Касите — качча кайман хĕрсем çакса çӳрекен япала. Сылтăм анпуç çинчен сулахай хулайнелле яраççĕ. Кăкăр тĕлне виç-тăватă ĕрет тенкĕ çакаççĕ.
(х̚аjар), назв. духов. Аттик. Çĕрле çӳрекен ыр-хаяр, кăнтăрла çӳрекен ыр-хаяр, çакна ĕççе-çисе кайтăр. (Из наговора против «лăп-лап). Цив. Е... ха... мĕн!!! ыр-хаяр çакланнă-çке-мĕн сана! (Из записи А. Етрухина «Чăваш чирĕ», 2) Следующий отрывок взят из не оконченной рукописи М. В. Шевле «Авалхи чăваш ялисем» (1907 г.). Авалхи чăвашсем, Христос тĕнне кĕнĕ пулин те, хăйсен тĕнне хытă тытнă, ăна халĕрех-çих пăрахнă. Авалхи чăвашсем ĕненнĕ тăрăх пĕрех турă пулман, вĕсен турăсем тăхăр ушкăн пулнă, кашни ушкăнĕнче тăхăршар турă пулнă. Вĕсем пурте пĕртан пулман, первайхи ушкăнрисем аслисем пулнă, иккĕмĕш ушкăнрисем кĕçĕнтереххисем, виççĕмĕш ушкăнрисем тата кĕçнерехисем пулнă, такки çапа еречĕпе пынă. Тăта кашни ушкăнра уйрăм асли пулнă, ун хыçĕнчен кĕçнерехисем пулнă. Çапа ĕнтĕ пирĕн авалхи чăвашсен турăсем тăхăр ушкăн пулнă, кашни ушкăнĕнче тăхăр турă, мĕн пурĕ 81 турă. Вĕсен хушшинче аслисем, кĕçнисем пулнине астусан, вĕсем 81-те турă пулман пулмалла, вĕсен хушшинчен нăмайĕшĕ святой пеккисем, ангел пеккисем-çих пулнă пулмалла, анчах ĕлĕкхи вавашсем вĕсене пурне те пĕрле турăсем тенĕрен, эпир те турăсем тейĕпĕр. Кашни туррăн хăй пăхса тăракан япала пулнă: Акă вĕсем: 1) Таса пĕр турă, пуринчен асли. 2) Пӳлĕхçе, пĕр турăран кĕçни. З) Тур-Амĕш. 4) Пихампар, пĕтĕм çынсене пĕлсе тăракани. 5) Хĕрлĕ-Çыр пĕртак пурнарахпа Св. Николая пĕлтернĕ, ĕлĕк тем тăвакан пулнă, паллă мар. 6) Çĕр-Йыш. 7) Çĕр-Ашшĕ. 8) Çĕр-амĕш. 9) Çĕр Сулу, çĕре сулса парсан илекени. Кама та пулин çиленсен, илĕ вăрççан, таса çĕрте вăрçнине каçар, манан (siс!) ан шыра, çавăнтан кайса шыра тесе тухса çăнăх вĕçтернĕ. Иккĕмĕш ушкăнĕ. 1) Ывăл-хĕр çуратакая турă. 2) Ывăл-хĕр çуратакан амĕш. З) Ывăл-хĕр çуратаканăн Пӳлĕхçи, тоже пĕлсе тăракани. 4) Хунхаççи (так и в черновике рукописи), ӳсен япаласене хуяаттаракани пулнă пулмалла. 5) Хумхаççи, хумхантарса лартакани. 6) Вĕри хĕвелтен сыхлакани. 7) Çил-ашшĕ. 8) Çил-амĕш. 9) Тăвăл çил çӳретекени. Виççмĕш ушкăн. 1) Тыр-пул çуратакан турă. 2) Тыр-пул çуратакан амĕш. 3) Тыр-пул çуратакан Пӳлĕхçи. 4) Выльăх-чĕрлĕх çуратакан турă. 5) Выльăх-чĕрлĕх çуратакан амĕш. 6) Выльăх-чĕрлĕх çуратаканăн Пӳлĕхçи. 7) Вĕлле хурт çур такан турă. 8) Вĕлле хурт çуратакан амĕш. 9) Пӳлĕхçи. Тăваттăмĕш ушкăн. 1) Хăмла хăпартакан турă. 2) Хусанта аслă алăкра выртакан ырă. З) Сĕвере выртакан ырă. 4) Шупашкарта выртакан ырă. 5) Аслă (илĕ кив) киремет. 6) Аслă Киремет Ашшĕ. 7) Аслă киремет Амĕш. 8) Аслă киремет хаярĕ. 9) Тӳр-кĕлли. Хусанти, Сĕвери, Шупашкартн ырă, тесе, святой ӳчĕсене каланă пуль. Киремет тесе çынна тытса хутлакан турра каланă, вăл пит усал пулнă, ăна тул çăнăхĕнчен сарçупа çăрса юсман туса панă. Киремет хаярĕ, киремечĕ хушсан, пырса хутлакани пулнă. Тӳр-кĕлли тоже çавăн майли пулнă. Пиллекĕмĕш ушкăн. 1) Çĕнĕ киремет. 2) Çĕнĕ киремет ашшĕ. З) Çĕнĕ киремет амĕш. 4) Çĕнĕ киремет хаярĕ. 5) Çил çунач. 6) Çил хаяр. 7) Хĕвел ашшĕ. 8) Хĕвел амĕш. 9) Хĕвел çунач. Улттăмăш ушкăн. 1) Çĕр-шу кĕтен. 2) Уй пăхакан. З) Шыв вăтăш. 4) Итем сыхчи. 5) Хĕрт-Сурт. 6) Турă умĕнче çӳрекен. 7) Хĕрлĕ-Çыр ырри. 8) Кĕлĕ алăк умĕнче тăракан. 9) Кĕлĕ алăк уçакан. Çиччĕмĕш ушкăн. Ку ушкăнта таврари ырăсене асăннă, çавăнпа эп кунта хамăр таврари ырăсене çырап. 1) Хыçалти Аслă ырă. 2) Юнсарти ырă. 3) Шултрари ырй. 4) Уй пуçĕнчи ырă. 5) Кив масар. Кив масар тесе Йĕршер панчи, тĕне кĕмен чăвашсене чикнĕ масара калаç. Вăл масар халь те пур, унта вилнĕ çын тăпри çине лартнă тем пысăкĕш чулсем халь те мăкланса выртаç. Çав чулсем айне тухатакан çынсем, çӳçсем, кĕпе çухисем вăрттăн касса, тата урăх япаласем те пуçтарса кайса чикеç, теççĕ юмăç карчăксем. Таврари ырăсем тесе вак-твек турăсене каланă. Вĕсене парне памасăр юраман, вĕсем парне памасан çулта-йĕрте вĕсен тĕлĕнчен иртсе кайнă чух хăратса çынна чирлетме пултарнă, парне ларакана тĕрлĕ усалтан сыхланă. 6) Аслă-Вупкăн, выльăхсене пăхса тăнă. 7) Арçӳри. 8) яхăх (ярăх?), кĕсен-çăпан кăларакани пулнă, ăна воздушный (хĕрлĕ пилĕклĕ) пренĕк пăрахнă, хĕш-чух çуршар, чĕрĕкшер пуслăхсем или нухратсем парахнă. 9) Турă-Сулу, турра сулса панине илекен. Саккăрăмĕш ушкăн. 1) Чĕлпĕр тытакан. 2) Итем перекечĕ. З) Уй перекечĕ. 4) Перекет амĕш. 5) Перекет ашшĕ. 6) Перекет паракан. 7) Шултра алапа шыв ăсса килекен. Чӳк тума хур или путек пуснă. Пусас япалана малтан шыв сапса силлентернĕ, силленет пулсан, Ырă ăна пахил илнине, силленмес пулсан, пахил илменине пĕлтернĕ. Силлентерме сапакан шыва Шултра-алапа шыв ăсакани илсе пынă. 8) Тăваççи. 9) Тăтхаççи. Ку кайранхи ик ырă мĕн тăваканисем пулнине юмăç карчăксем те пĕлмеç. Тăххăрăмĕш ушкăн. Ку ушкăнти турăсем мĕн-мĕн ятлисене, вĕсем мĕн япаласене пăхса тăнисене пĕлекен çынна эп ку таранччĕн тĕл пулман-ха, çавăнпа вĕсем çинчен нимех те калама пуятараймастăп. Хам шухăшпа ку ушкăнта тĕрлĕ лăп-лапсене, кăçта килчĕ унта, пахчасенче-мĕнте пулнă йăрăхсене, киреметсене, ар-çӳрисене, ячĕсене каласа асăннă пуль, теп. Авалхи чăвашсен праçниксем те хальхисем пулман. Мун-кун та аслă кĕçнерни кун пулнă. Кашни эрнере вĕсен пĕр праçник пулнă эрне кун, хальхи вырсарни кун вырăнне. Тата чӳксем пулнă. Ак вĕсем: Тăхăр хуран, Çӳлти кĕлĕ, Вăрăм пăтă, Çич кас масарпе аснакан чӳк, Çĕнĕ-тыр-пул чӳкĕ, Хĕрт-сурт пăтти, Сăра чӳк, Вупкăн çӳк, Çăмăр чӳк. Авалхи чăвашсен хальхи поптавраш вырăнне кашни ялта, тĕрлĕ чӳк йĕркисене пĕлекен çын пулнă, ăна чăваш мулли тенĕ. Чăваш мулли ахал, çынах пулнă, ăна никам та суйламан, кам кĕлĕ-йĕркисене лайăхрах пĕлнĕ, çав мулла пулнă. Мулларан урăх, кĕлĕ йĕркисене пĕлекени юмăç карчăксем пулнă. Вĕсем çын чирлесен чӳксем тунă, арçӳрисене çакăр тураса пăрахнă, тухса киреметсене, йăрăхсене сулнă. Вĕсем уншĕн укçа е пĕр пĕр япала илнĕ. Чӳк тунă чух малтан алăка уççа, алăк'' патнелле пахса пĕтĕм турра асăннă. Мулла, калпакне хул-айне хĕстерсе, аллинче çимĕç тытса тăнă, унпа пĕрле ыттисем те хĕш чухне мĕн çимĕс те пулин тытса тăнă. Алăк патнелле пăхса кĕл туса пĕтерсен тин тур кĕтессинелле пăхса сăх сăхнă, унччен сăх сăхман.
Русско-чувашский словарь
2. сущ.муж.
1. (син. объединение) пĕрлешӳ (патшалăхсен, политика ушкăнĕсен); предвыборный блок суйлав умĕнхи пĕрлешӳ
2. блок (пĕр йышши хатĕрсен пĕрлĕхĕ); блок цилиндров мотора моторăн цилиндр блокĕ ♦ дверной блок алăк кăшкарĕ; керамический блок шултра кирпĕч
прил., грубо нареч.
1. ( син. неделикатный, нечуткий; ант. вежливый) тӳрккес, кăнттам, сăпайсăр; грубая выходка тӳрккес хăтланăш; грубо ответить сăпайсăр хуравла
2. (ант. тонкий, мягкий) хытă, катрашка; шултра; грубая ткань шултра пир; шалатка пир; грубая шерсть яшăркка çăм
3. (ант. нежный) урмăш, кăмăлсар; грубый голос урмăш сасă
4. (син. приблизительный) чухлавлă, малтанлăх; грубый подсчёт малтанлăха шутлани ♦ грубая работа начар ĕç; грубые корма утă-улăм (выльăх апачĕ); грубо говоря пĕтĕмĕшле каласан; грубая ошибка пысăк йăнăш
прил. (ант. мелкий), крупно нареч.
1. шултра, пысăк; крупный картофель шултра çĕр улми; крупный рогатый скот мăйракаллă шултра вылъăх
2. (син. мощный) пысăк, вăйлă; крупное хозяйство пысăк хуçалăх
3. (син. значительный) пысăк, паллă, сумлă; крупный писатель паллă çыравçă
сущ.муж., множ. осётры
осётр (паха йышши шултра пулă); икра осетра осётр вăлчи
прил.
мăйракаллă; крупный рогатый скот мăйракаллă шултра вьшьăх, ĕне выльăх
сущ.муж.
сасан (шултра пулă)
сущ.муж., скотина жен.
выльăх, выльăх-чĕрлĕх; крупный рогатый скот мăйракаллă шултра выльăх, ĕне выльăх; помещение для скотины выльăх вити
сущ.муж., множ. шрифты
шрифт (пичетлемелли сас палли форми); печатать крупным шрифтом шултра шрифтпа пичетле
Русско-чувашский словарь (1972)
аист (вăрăм ураллă шултра вĕçен кайăк).
горилла (этем евӗрлӗ шултра упӑте йӑхӗ).
шултра хӑйӑр, вӗтӗ чул.
1. кӗмсĕртетни, шӑлтӑртатни, кӗрӗслетни; 2. вӑрӑм шултра ала.
1. начар, япӑх тунӑ, илемсӗр; 2. хытӑ кӑмӑллӑ (ҫын), тӳрмен, урмӑш (сасӑ); грубая ошибка пысӑк йӑнӑш; грубая пища йывӑр апат; грубо разговаривает шултра (шӑкӑр-макӑр) калаҫать, тӳрккес калаҫать.
шултра ратлӑ йытӑ йӑхӗ.
разг. муклашкаллӑ, шултра катӑклӑ (сахӑр).
1. шултра (выльӑх), яштӑркка (ҫӑнӑх); 2. пысӑк (ӗҫ); паллӑ (писатель).
шултра пӑлан.
михӗ ҫӗлеме шултра тӗртсе тунӑ пир.
монополист (1. монополи капиталӗн представителӗ, шултра капиталист; 2. мӗнпе те пулин пӗччен ҫеҫ усӑ куракан ҫын).
виктори (садра ӳстерекен шултра хурăн çырли).
мӑйӑр; грецкие орехи шултра мӑйӑр, пушкӑрт мӑйӑрĕ; кедровые орехи вĕт мӑйӑр, кедр мӑйӑрӗ.
1. вĕтетни, ваклани, ватни, ҫапса салатни; 2. шултра виҫесене вакрах виҫесемпе кӑтартни.
1. авӑртни; 2. ҫӑнӑха мӗнле (шултра, вӗтӗ, кӗрпекле) авӑртни; мука крупного размола шултра авӑртнӑ ҫӑнӑх.
м. рашпиль (шултра картла потпилкă).
тырӑ авӑртни, арман авӑртни; мука крупного помола шултра авӑртнӑ ҫӑнӑх.
мн. нет 1. производство; мелкое (крупное) произведет вак (шултра) производство; кустарное производство алӑсталӑхĕ; орудия производства производство хатӗрӗсем; 2. туни, туса кӑларни; производство стали хурҫӑ туса кӑларни; учиться без отрыва от производства ӗҫлеме пӑрахмасăрах, ӗҫленӗ вӑхӑтрах вĕрен.
тарантул (наркăмăшлă шултра эрешмен).
термит (шăрăх çĕршывсенче пурăнакан, çынсене пысăк сиен кӳрекен хурт-кăпшанкă), шултра кăткă.
йĕкев, шултра путпилккă.
шултра, тутă (мăйăр), чашкăрса ларакан, сăмсана çуракан (квас) , тĕреклĕ, патвар (çын), таса, уçă (сывлăш).
Русско-чувашский словарь (1971)
м. баклажан (шултра хăяр евĕр çимĕç).
ж. белуга (осетрсен йăхне кĕрекен шултра пула) ◇ реветь белугой шари кăшкăрса макăр.
м. блок (1. полит. пĕр тĕллевлĕ государствăсен, партисен е организацисен вăхăтлăх пĕрлешĕвĕ; 2. стр. пĕр йышши детальсен, пайсен ушканĕ; 3. стр. шултра кирпĕч майлă бетон издели).
м. шултра шушкă.
ж. буржуази; крупная буржуазия шултра буржуази; мелкая буржуазия вак буржуази.
м. георгин (шултра чечеклĕ курăк).
м. (решето) шултра ала.
прил. шултра çăмлă, начар çăмлă; грубошёрстные овцы начар çăмлă сурăхсем; грубошёрстная ткань хытă пустав.
прил. 1. (плохо отделанный) илемсĕр, кăнттам; грубый стол илемсĕр сĕтел; 2. (сделанный в общих чертах) çиелтен, кăшт-кашт, тĕп-тĕрĕсех мар; грубый подсчёт çывхартса шутлани; 3. (недостаточно искусный) чăрсăр, чăртмах, кăнттам; грубая работа кăнттам ĕç; грубый обман чăрсăр ултав; 4. (жёсткий на ощупь) хытă, катрашка, шултра; грубая шерсть шултра çăм; грубая ткань шултра пир; грубая кожа хытă сăран; 5. (неприятный на слух) хытă, урмăш, тӳрмен; грубый голос урмăш сасă; 6. (неучтивый; малокультурный) чăртмах, кăнттам, сăпайсăр; грубый человек чăртмах çын; грубая речь кăнттам калаçу; 7. (непозволительный, недопустимый) пысăк, йĕркесĕр, килĕшӳсĕр; грубая ошибка пысăк йăнăш; грубое нарушение дисциплины дисциплинăна сĕмсĕррĕн пăсни; ◇ грубые корма утă-улăм; грубая пища йывăр апат.
м. 1. (помещение) хур карти; 2. (крупный ястреб) шултра хурчка (кайăк хурсене тытаканни).
ж. дендрологи (ботаникăн шултра тата тĕмлĕ йывăçсем çинчен вĕрентекен пайĕ).
ж. вак чул, шултăра хăйăр; пол вымыт дресвой урайне шултра хăйăрпа çунă.
м. çĕр хуçи; крупные землевладельцы шултра çĕр хуçисем, çĕр улпучĕсем.
с. 1. пĕрчĕ; тырă, тĕшĕ; крупное зерно шултра пĕрчĕ; 2. собир. (семена) тырă, тырпул, тĕштырă; семенное зерно вăрлăхлăх тырă; 3. прям. и перен. (крупинка) пĕрчĕ, тĕпренчĕк; жемчужное зерно ахах пĕрчи, ĕнчĕ пĕрчи; 4. перен. (зародыш) тĕшĕ, тĕвĕ, пуçламăш; зерно истины чăнлăх (е тĕрĕслĕх) пуçламăшĕ.
м. кашалот (китсен йышне кĕрекен шултра чĕрчун).
прил. керамика ⸗ĕ [⸗и]; керамика..; керамический цех керамика цехĕ; керамические плитки керамика плиткисем; керамические блоки шултра кирпĕч.
прил. пучахлă, шултра пучахлă, нумай пучахлă.
прил. шултра пĕрчĕллĕ.
прил. 1. шултра; крупный песок шултра хăйăр; 2. (большой) мăнă, пысăк, шултра, хулху; крупный отряд пысăк отряд; крупные капли дождя шултра çумăр тумламĕсем; крупная лошадь хулху лаша; 3. (большого масштаба) пысăк, шултра; крупная индустрия шултра индустри; 4. (значительный) пысăк, паллă; крупный талант пысăк талант; 4. (существенный) пысăк; крупные достижения пысăк çитĕнӳсем; ◇ крупные деньги пысăк укçа; крупный разговор пысăк калаçу; крупный рогатый скот мăйракаллă шултра выльăх.
ж. ист. латифунди (шултра çĕр хуçин владенийĕ).
ж. магноли (кăнтăрта ӳсекен шултра чечеклĕ йывăç).
несов. что чиксе турт, çип турт (шултра чикĕмпе); метать петли йăлă ту.
м. зоол. çара çерçи (шултра йышши).
ж. 1. пичет; гербовая печать герблă пичет; сургучная печать сăркăч пичет; 2. перен. (след) паллă, йĕр; 3. (процеçç изготовления) пичет, пичетлени; книга вышла из печати кĕнеке пичетленсе тухрĕ; готовить к печати пичете хатĕрле; 4. пичет ĕçĕ, пичет; свобода печати пичет ирĕклĕхĕ; партийная печать парти пичечĕ; 5. (шрифт) пичетлени; крупная печать шултра пичетлени; ◇ печать молчания калаçтарманни, калаçманни.
сов. кĕпĕрленсе (е йăтăнса палкаса) тух (е ан); снег повалил хлопьями шултра юр çума тытăнчĕ; дым повалил из трубы мăрьерен тĕтĕм палкаса тухрĕ.
м. почерк, (мĕнле) çырни, алă, çыру; некрасивый почерк илемсĕр çыру; детский почерк ача почеркĕ; писать крупным почерком шултра çыр; я знаю почерк своего друга эпĕ хам юлташăн аллине пĕлетĕп.
прил. разг. 1. сулмаклă, сулăмлă; 2. (широкий, свободный — о почерке) сайра, шултра, сапаланчăк.
м. 1. по гл. размолоть; размол зерна тырă авăртни; 2. (способ, качество размельчения зерна) авăртнин пахалăхĕ; мука мелкого размола вĕтĕ çăнăх; мука крупного размола шултра çăнăх.
прил. 1. мăйракаллă; крупный рогатый скот мăйракаллă шултра выльăх, ĕне выльăх; 2. (с острыми концами) шĕвĕр вĕçлĕ; рогатая подпорка шĕвĕр вĕçлĕ чарак.
м. 1. собир. выльăх, выльăх-чĕрлĕх; крупный рогатый скот мăйракаллă шултра выльăх; мясной скот ашлăх выльăх; молочный скот сĕтлĕ выльăх; рабочий скот ĕç выльăхĕ; 2. прост. (о грубом, бесчувственном человеке) выльăх.
м. солитер (шултра брильянт).
ж. 1. по гл. стегать; 2. (прошитое место) çĕвĕ; крупная стёжка шултра çĕвĕ.
м. фундук (шултра мăйăр).
союз. см. хоть; 2. (однако, но) ⸗сан та [⸗сен те]; пулсан та, пулин те; эти яблоки хотя некрупные, но вкусные ку панулми, шултра пулмасан та, тутлă; ◇ хотя бы и так пулин.
прил. 1. разг. (хорошего качества) тулли, тĕш(ĕ).., çирĕп, лайăх; ядрёные орёхи тĕш мăйăр; 2. (здоровый, крепкий) таса, шултра, тĕреклĕ, кĕрнеклĕ; ядрёный парень кĕрнеклĕ каччă; 3. перен. (свежий, бодрящий) уçă, чуна çĕклекен, çирĕп; ядрёный воздух усă сывлăш; ядрёный мороз çирĕп сивĕ.
Русско-чувашский словарь социальной лексики (2004)
буржуази (капитал хуçисен, промышленноçпа суту-илӳри предпринимательсен класĕ); мелкая буржуазия вак буржуази; крупная буржуазия шултра буржуази; национальная буржуазия наци буржуазийĕ
шултра, пысăк; крупная буржуазия шултра буржуази; крупный капитал шултра капитал; крупная промышленность шултра промышленность; крупный научный центр ăслăлăхăн пысăк центрĕ
Чувашско-татарский словарь (1994)
эре
Этимологический словарь чувашского языка (1964)
, шултра «крупный»; ср. мар. шолдыра, шалдыра «крупный».
Неологический словарь чувашского языка
п.с. Йĕплĕ хурлăхан (крыжовник) пек шултра та сиплĕ çырлаллă, явăнса ӳсекен тĕмĕ. Пахчаçăсем валли сиплĕ тĕмсем ӳстерет. Мĕн тĕрли çук пулĕ унта, палан, ирга, актиниди, лимонник... Х-р, 11.09. 1996, 4 с. Актинидин пĕр çырлинче — çынна талăкра кирлĕ чухлĕ витамин. К-ш, 1997, 39 /, 8 с.
п.с. Пахчара ӳстерекен шултра çĕр çырли. Якушев паян викторипе сутă тăвать. К-н, 1986, 14 /, 5 с. Решетке çумĕнчех темиçе касă виктори ... куçа илĕртет. Ю.Силэм, 1989, 26 с. Июнь çурри тĕлне виктори пиçме тытăнать. ЧЧ, 1998, 6 кл., 65 с. Кунта ӳсекеннисем — хăмла çырли, виктори, хура хурлăхан. ХС, 5.03.1999, 5 с. — виктори çырли йăранĕсем (КÇ, 2001, 2 /, 1 с.); — Егоров, 1972, 45 с.; Егоров, 1954, 37 с.; ВЧС, 1951, 62 с.
, п.с. Пахчара ĕрчетекен шултра та илĕртӳллĕ çеçкеллĕ, йĕплĕ туналлă чечек. Эпир кĕлчечексем вĕçтернĕ. Г.Айхи, 1968, 104 с. Манăн хĕрлĕ кĕлчечек пулас килет. Б.Чиндыков, 1987, 40 с. Кĕлчечек хĕртен хитре. Т-ш, 10.10.1990, 8 с. Ытам тулли кĕлчечекпе кĕтсе илетчĕ. Х-р, 8.06.1999, 3 с. Яланах кĕл чечек пек илемлĕ пул. Т-ш, 1999, 11 /, 1 с. — кĕлчечек çыххи (Р.Сарпи, 1983, 77 с.); кĕлчечек шăрши (Г.Юмарт, 1983, 32 с.); кĕлчечек пахчи (В.Ахун, 1990, 94 с.); кĕлчечек çеçки, кĕлчечек çăвĕ (ÇХ, 2000, 5 /, 8 с.); кĕлчечек туян (Б.Чиндыков, 1987, 40 с.); кĕлчечек парнеле (ÇХ, 1999, 9 /, 3 с.); — шурă кĕлчечек (ÇХ, 1999, 6 /, 4 с.); чĕрĕ кĕл чечек (Т-ш, 1999, 9 /, 10 с.); кĕрен кĕл чечек (ÇХ, 23.11.2001, 4 с.).
, п.с. Пахчара ĕрчетекен шултра та илĕртӳллĕ çеçкеллĕ, йĕплĕ туналлă чечек. Эпир кĕлчечексем вĕçтернĕ. Г.Айхи, 1968, 104 с. Манăн хĕрлĕ кĕлчечек пулас килет. Б.Чиндыков, 1987, 40 с. Кĕлчечек хĕртен хитре. Т-ш, 10.10.1990, 8 с. Ытам тулли кĕлчечекпе кĕтсе илетчĕ. Х-р, 8.06.1999, 3 с. Яланах кĕл чечек пек илемлĕ пул. Т-ш, 1999, 11 /, 1 с. — кĕлчечек çыххи (Р.Сарпи, 1983, 77 с.); кĕлчечек шăрши (Г.Юмарт, 1983, 32 с.); кĕлчечек пахчи (В.Ахун, 1990, 94 с.); кĕлчечек çеçки, кĕлчечек çăвĕ (ÇХ, 2000, 5 /, 8 с.); кĕлчечек туян (Б.Чиндыков, 1987, 40 с.); кĕлчечек парнеле (ÇХ, 1999, 9 /, 3 с.); — шурă кĕлчечек (ÇХ, 1999, 6 /, 4 с.); чĕрĕ кĕл чечек (Т-ш, 1999, 9 /, 10 с.); кĕрен кĕл чечек (ÇХ, 23.11.2001, 4 с.).
ç.с. Типĕ йышши печени (ытларах вĕтĕр-вĕтĕр шăтăклă пулать). Кашни кун 60 тонна хатĕр продукци тухать, ирис, карамель, крекер, вафли, печени. Х-р, 13.02.1997, 1 с. Нумаях пулмасть «Пышка» текен чаплă крекер, «Зверята» ятлă крекер тума пуçланă. ХС, 1999, 11 /, 2 с. Шултра алланă çăнăхран пĕçернĕ крекер. С-х, 2000, 29 /, 3 с.
ç.с. Ксерокспа ӳкерсе ил, ксерокопи ту. Пӳрне хулăнăш хытă шурă хут çине ксероксланă шултра сас паллиллĕ текста вулама çăмăл. Х-р, 27.07.1997, 4 с.
п.в. Капмар пучахлă, çӳллĕ те тачка туналлă пулакан ӳсен-тăран тата унăн сарă та шултра вăрри; кукуруза. Çакăн чухлă вăй хурсан, юратса ĕçлесен, мĕншĕн çитĕнмĕ вăл кукурус. Хв. Уяр, 1965, 114 с. Н.Волкова ... куккурусăн 250 сортне мĕнле сăнани çинчен тĕплĕн каласа пачĕ. Х-р, 19.01.1999, 1 с. Куккуруспа соя — комбикорм завочĕсене, рис — халăха сутма. ХС, 1999, 19 /, 1 с. — куккурус вăрлăхĕ (Г.Краснов, 1979, 123 с.); куккурус анисем (И.Шордан, 1985, 188 с.); кукурус ак (Х-р, 3.08.1993, 3 с.); куккурус çитĕнтер (Х-р, 8.06.1999, 4 с.); куккурус силосĕ (ХС, 1999, 31 /, 2 с.); куккурус çăнăхĕ (С-х, 2000, 36 /, 1 с.); куккурус çăвĕ (С-х, 2000, 37 /, 1 с.); куккурус çӳçи (С-х, 2001, 35 /, 3 с.); — ВЧС, 1971, 309 с.; Ашмарин, VI, 267 с.
п.в. Капмар пучахлă, çӳллĕ те тачка туналлă пулакан ӳсен-тăран тата унăн сарă та шултра вăрри; кукуруза. Çакăн чухлă вăй хурсан, юратса ĕçлесен, мĕншĕн çитĕнмĕ вăл кукурус. Хв. Уяр, 1965, 114 с. Н.Волкова ... куккурусăн 250 сортне мĕнле сăнани çинчен тĕплĕн каласа пачĕ. Х-р, 19.01.1999, 1 с. Куккуруспа соя — комбикорм завочĕсене, рис — халăха сутма. ХС, 1999, 19 /, 1 с. — куккурус вăрлăхĕ (Г.Краснов, 1979, 123 с.); куккурус анисем (И.Шордан, 1985, 188 с.); кукурус ак (Х-р, 3.08.1993, 3 с.); куккурус çитĕнтер (Х-р, 8.06.1999, 4 с.); куккурус силосĕ (ХС, 1999, 31 /, 2 с.); куккурус çăнăхĕ (С-х, 2000, 36 /, 1 с.); куккурус çăвĕ (С-х, 2000, 37 /, 1 с.); куккурус çӳçи (С-х, 2001, 35 /, 3 с.); — ВЧС, 1971, 309 с.; Ашмарин, VI, 267 с.
Чувашско-русско-латинский словарь названий животных
акула — pristis [тинĕсре пурăнакан кăмăрчаклă шултра çăткăн пулă]; зебрăлла акула зебровая акула — stegostoma fasciatum; кăвак акула синяя акула — prionасе glauca; китла акула китовая акула — rhincodon typus; кушакла акула кошачья акула — scyliorhinus canicula; мако акула акeла-мако — isurus oxyrinchus; мăлатукла акула акула-молот — sphyrna zygaenа; пăчкă сăмсаллă акула акула-пилонос — рristiophorus japonicus; сăсарла акула кунья акула — mustelus; çарлан акули сельдевая акула — lamna nasus; тигрла акула тигровая акула — galeocerdo cuvier; тилĕлле акула акула-лисица — alopias vulpinus; шурă акула белая акула (кархародон) — caroharodon carcharias; улăпла акула гигантская акула — cetorhinus maximus; шӳрпе акули суповая акула — galeorhinus zyopterus
архар (аргали) — ovis amnion [сăрт-ту çинче пурăнакан шултра кайăк така]
бизон — bison bison [Çурçĕр Америкăра пурăнакан шултра тискер вăкăр]
гну — connochaetes [антилопа йышши кавлекен шултра чĕрчун]
морж — odobenus rosmarus [лаптак ураллисен йăхĕнчи асав шăллă шултра тинĕс чĕрчунĕ]
тигр — tigris [кушак йăхĕнчи чи шултра тискер чĕрчун]
См. также:
шултăралантар шултăрка шултăркаттар шултăрха « шултра » шултралăх шултралан шултралантар шултралат шултраншултра
Часть речи
Паллă ячĕ
Фонетика
6 букв
Твердое слово
Язык
По-чувашски
Хыпарсем
2022, раштав, 08
Сайт дизайнне кӑшт ҫӗнетнӗ, саспаллисен страницинче хушма пайлану кӗртнӗ //Александр Тимофеев пулӑшнипе.
2015, утă, 30
Шыранӑ чухне ӑнсӑртран латин кирилл саспаллисем вырӑнне латин саспаллисене ҫырсан, сайт эсир ҫырнине юсама тӑрӑшӗ.
2015, утă, 30
Шырав сӑмахӗсене сӗннӗ чухне малашне вӑл е ку сӑмаха унччен миҫе шыранине тӗпе хурса кӑтартӗ.
2015, утă, 29
Сăмах шыранӑ чухне малашне сайт сире сăмахсарсенче тĕл пулакан вариантсене сĕнĕ.
2014, пуш, 25
Мобиллă хатĕрсемпе усă куракансем валли сайта лайăхлатрăмăр //Мирон Толи пулăшнипе.
2011, утă, 20
Вырăсла-чăвашла сăмахсарпа пуянланчĕ.
2011, утă, 19
Сăмахсарсен çĕнелнĕ сайчĕ ĕçлеме пуçларĕ.
2011, утă, 16
Сайтăн çĕнĕ версийĕ хатĕрленме пуçларĕ.
Пӳлĕм
Сайт пирки
Ку сайтра чăваш сăмахсарĕсене пухнă. Эсир кунта тĕрлĕ сăмахсен куçарăвне, тата ытти тĕрлĕ уйрăмлăхĕсене тупма пултаратăр.
Счетчики
Пулăшу
Эсир куçаракан укçа хостингшăн тӳлеме, çĕнĕ сăмахсарсем кĕртме, Ашмарин хатĕрленĕ сăмах пуххине сканерлама кайĕ.
RUS: Переведенные вами средства пойдут на оплату хостинга, добавление новых словарей, сканирование словаря Ашмарина.
Куçармалли счётсем:
Yoomoney: 41001106956150
