Чувашско-русский словарь (1982)

папак

I. бот.
почка
çĕмĕрт папаккисем — почки черемухи
папак кăлар — распустить почки
чечек папакĕсем чăмăртанни — набухание цветочных почек

папак

II. разг.
ребенок
папакăм мой — малыш, моя детка

папак

◊◊
ср.: болг. пъпка — бутон, почка

сып

4. сад.
прививать
туратпа сып — привить черенки
папакпа сып — привить глазки
сыпнă йывăç — привитое дерево
сыпман йывăç — дичок, непривитое дерево
сыпмалли йывăç — подвой
сыпакан папак — привой
сыпакан турат — привой

папка

III. диал.
то же, что папак I.

Словарь чувашского языка

папак

(пабак), почка; росток растения. Сред. Юм. Кĕпçен папакки тин тоха пуçланă (только начал показываться росток). Пшкрт: хы̆jар паба_кки jэ̆ђӓ_лэ̆ ђап полза э̆_ндэ̆. Тюрл. Хăяр папаккине кăларнă. Хăяр йĕппине яра пуçланă (усы). N. Кунта юр кайса пĕтрĕ, йăвăç папаккисем кӳпсе çитнĕ, халех çулчĕ çураççĕ. N. Чечексем, çулчăсем тин тухма пуçланă, папаккисем карăнса кайнă, уçăлма пуçланă.

папакла

назв. игры (в отрезки дерева). Городище. Ст. Чек. Папакла выляççĕ: папака йывăçран тăваççĕ, йывăçа икке çураççĕ; ăна пӳрне сыпăкĕ тăрăшшĕ таткалаççĕ, çавна папак теççĕ. Папакла вылянă чух папаксене пĕр çĕре пухаççĕ, салатаççĕ, хăшĕ хуппи енне ӳкет, хăшĕ каснă енне ӳкет, каснă енне ӳкнĕ папаксене пĕр-пĕрне пӳрнепе çапса тивертеççĕ, вара вĕсенчен пĕрне илеççĕ, шуррисем е каснă еннисем пĕтсен, хурисемпе те çаплах тăваççĕ, унтан камăн çитмес, ăна çамкинчен çапаççĕ.

папак

(пабак), ребенок. В. Олг. Сёт-к. Папак, новорожденное дитя. Ib. О-ой, пĕчĕк папакне. Питушк. Апу папак тунă, сана юлташ, амакăр (= ан макăр). Сред. Юм. Пĕчик ачасĕне тепер пĕчик ача курсан: папак пур, тесе калаççе. Икково. Ван папаксем (товарищи, мальчики) выляма тохнă.

папăкка

то же, что папак и папка, почка. Альш. † Çул хĕрринчи пултăран, папăкки тухнă, куртăр-а?

пас

то же, что паш. Орау. Пас-пурне, паса тирек, ӳте тирек, ярăм ярак, кăчи папак.

пĕчик папак

(-бак), ребеночек. Сред. Юм. Пĕчик папак пик тесе апат пит тиркекен ват çынсĕне, каласа кĕрĕштермелле маррисĕне калаççĕ.

али

(ал’i), prima vox cantilenae valde obscurae, quam cunarum motrices canere solent. forsitan idem sit, quod 1. Aлi; In vico Шөмөртбаш praef. Laischiensis, quern Tatari incolunt, qui iam ad Christianam religionem transiеrunt, a cunarum motricibus huiuscemodi cantilena cani solet. quam totam quidem litteris consignare mihi non contigit.
Ӓлįj, ӓлįj, ӓлкӓшį,
Ӓлįкӓшį, тӳлкӓшį!
Атасы кiткӓн пįчӓҥга,
Анасы кiткӓн бįлӓмга,
Оj артында бӳрį бар.
Priorum duorum versuum sententia nunc iam obscura est, reliua autem cantilenae verba hoc modo reddenda sunt: .Pater eius qin pratum) profectus est, ut inde fenum apportaret, mater autem nescio ubi otiosa volitat. Post acdes stat lupus". Item in vico Џaлayaj (c. Елово) praef. lelabugen sis hoc modo canitur:
Ӓллiįj; ӓллįj ӓллӧшкӓ (ubi к littera dura est)
Ӓнįiį кiткӓн урысkа;
Урыс бipгӓн башмаҕы,
Тӓҥįpį бipгӓн ташаҕы
I. е. „...mater eius profecta est ad Russos; | calceoli ei (parvulo) a Russis dati sunt, testiculi a Deo“.
Первое слово колыбельной песни. Якей. Али-мали папаки, чăн-чын (lege ч̚’ин) цаиак марсальок, корăс-перĕс пĕкечи, и, папаки! (Ал’и-мал’и пабам, чы̃н-ч̚ин пабак мы̃рзал’ок, коруĕс-_пэ_рэ̆_с п̚эџ̌и, и, паба_ги). Здесь папак, папаки означают ребенка: мăрсальок — м. б. от марса, мурза, корăс — мочало, пĕкечи — дужка ее (колыбели), и — восклицание; значение остальных слов забыто. Приблизительный перевод песни (теперь уже непонятной) может быть таков: „Баю-баю, мой миленький ребеночек, настоящий (вм. чăн-чăн?) мой князёчек! Дужка колыбели сделана из мочала. Ах ты, мой малюточка!“

Русско-чувашский словарь (1972)

глазок

-зка 1. пӗчӗкҫӗ куҫ; 2. папак, кӑчкӑ, ҫулҫӑ тӗвви; прививка глазком кӑчкӑпа сыпни; анютины глазки аслати курӑкӗ.

почка

кӑчкӑ, папак, папка, йывӑҫ папакки, ҫулҫӑ тĕвви.

почковаться

кӑчкӑ (папак) кӑларса аталан(ма).

Русско-чувашский словарь (1971)

глазок

м. 1. (мн. глазки) уменьш.-ласк. см. глаз 1; 2. (мн. глазки) бот. папак, папка, куç, качка; картофельные глазки çĕрулми куçĕ; ◇ анютины глазки аслати курăкĕ; на глазок (определить и т. п.) виçмесĕр, куçпа пăхса; (хоть) одним глазком (взглянуть, посмотреть) куç хӳрипе çеç (пăхса илесчĕ); строить (или делать) глазки кому-л. илĕрт, астар.

кроха

ж. разг. папак, пепке.

очко

с. 1. (значок) очко (вылямалли карт е шăмă çинчи паллă); 2. (в играх, спорте) очко (хисеп единици); 3. прост. (карточная игра) очко, картла вăйă; 4. с.-х. (у растения) папак; 5. спец. (отверстие) куç, шăтăк; 6. полигр. очко (пĕр-пĕр ӳкерчĕклĕ типографи литерĕ).

почечный

прил. бот., биол. папка (е папак, кăчкă) ⸗ĕ [⸗и]; почечная чешуя папак хуппи.

почка

ж. бот. папка, папак, кăчкă; цветочная почка кăчкă; почка черёмухи çĕмĕрт папки; на деревьях распустились почки йывăçсем папка кăларчĕç.

Этимологический словарь чувашского языка (1964)

папак

1. «зрачок»: куç папакки «зрачок»; 2. «бутон», «почка», «глазок (растения)»; азерб., чаг., башк., тат. бәбәк, туркм. бәбенек] тур. кӓзбебеги, азерб. гӓз бәбәйи, тат., башк. кӳз бәбәге «зрачок». Вероятно, первоначально куç папакки, кӧз бебеги понималось как «ребенок глаза»; ср. чув. папак, азерб. бәбә, тур. бебек, туркм. бәбек, тат. бәбәй «дитя», «маленький ребенок»; алт. И кӧс палазы «зрачок»; башк. бәбәк «зародыш», «зачаток».

См. также: