Поиск: турта

Чувашско-русский словарь (1982)

оглобля
дышло
урапа турти — оглобля телеги
турта пăявĕ — тяж (у саней)
турта тевĕшĕ — тяж (у телеги)
турта пуçĕ — (передний) конец оглболи
Пĕкĕрен турта тăваймăн. — посл. Из дуги оглобли не сделаешь.
Утне çитмен туртине. — погов. Не по коню, так по оглобле. (соотв. С больной головы на здоровую).

◊
унăн турти кĕске — он вспыльчив, раздражителен (букв. у него оглобли коротки)
турта хушшине кĕр, туртана кĕр — начинать трудовую жизнь (букв. впрягаться в оглобли)

Словарь чувашского языка

, торта, (турда, торда), оглобли. N. Урапа турти ваннă та, турта илтĕм. К.-Кушки. Туртасене çуна çумĕнчен сӳтсе ил. Выверни оглобли из саней. Ib. Çунана турта пăр. Вверни оглоблю. Изамб. Т. Малти тĕнĕле икĕ турта тăхăнтараççĕ. Б. Нигыши. † Тимĕр çуна кăмăлне хура турта хутăмăр. ПВЧ 79. Хорнтан торта хорăттăм, хоппине те сӳмĕттĕм. N. Турта лартни. Шорк. Çона тортине аран пăрса лартрĕ. Ib. Çона тортине сивĕре, пĕр шăнса ларсан, сӳтсе кăлармалла та мар. Ib. Орапа торти шăтăкĕ пĕчĕккĕрех полнă та, аран кӳртсе лартрăм. Ib. Тенел çине смала толса ларнă та, тортине аран кăларса илтĕм. Урмаево. † Çакă туя килмессе турта вĕçне карт картнăч, ати татса пăрахнă, астумасăр килтĕмĕр. Янтик. † Турта тулли тур лаша, туртса кӳлтĕм туртана. Якейк. Торта толли кӳлсе савăнмалăх. Сĕт-к. Торта толли тор лаши, торта тăрăх мĕн пăхан? ĕлĕкхи тантăш çак тетни? Ĕлĕкхи тантăш çор çона, эпĕр хамăр пĕр çона. || В перен. см. Ст. Чек. Турти кĕске, тапат (гов. о вспыльчивом). Н. Седяк. Çирĕк турта вăл, кĕрĕкне час тавăрса тăхăнать (çак сăмахсене час çиленекен çын çинчен калаççĕ). Сред. Юм. Час çиленекен çынна: торти кĕске, теççĕ. Ib. Тортаран тохать. Не может говорить на одну тему. П.-Пинерь. Хăш çыннăн турти кĕске. (Послов.). Собр. Айван çыннă(н) турти кĕске, теççĕ. СТИК. Час çиленекен çынна: туртисем кĕске, теççĕ.

(турда), ака турти (т̚урδи^ы), ligna illa, temonis Romani vicem praestantia, quibus aratrum iunctis iumentis trahitur (Вута-б.), оглоблп сабана. Тĕп-турта (_тэ̆_п), eiusdem generis ligna duo in formam arcus incurva, quae aratri librae (sic enim „тараса“ appellari posse arbitror) alligantur, quorum utrumque (e duobus etiam lignis longioribus funiculo vinctis constare potest? atque) iumentum aratro iunctum intra se amplectitur, две пары оглобель дугообразной формы, прикрепляемых для двух лошадей к концам валька посредетвом веревок, называемых тĕп-турта пăявĕ. Имен. || Тĕп-турта пăявĕ (п̚ы̆jа_вэ̆), funiculus, quo тĕп-турта ligno transverso, quod Tapaca appcllatur, annectitur. Имен.

Чувашско-татарский словарь (1994)

тәртә

Этимологический словарь чувашского языка (1964)

«оглобля»; уйг., тат., башк. тәртә, кирг. тарта, казах. тәрте «оглобля». Древнее причастие от турт «тянуть»; ср. виç «мерить» — виçе «мера».

См. также:

туртăнтар туртăну туртăнчăк туртăш « турта » турта пăявĕ турта урлăш турта хушши турта яв туртакан хут