Чувашско-русский словарь (1982)

паш

1.
подражание шипению,
напр. при опускании раскаленного железа в воду

паш

2.
подражание пыхтению, шумному дыханию
паш-паш усил. — от паш 2.
паш-паш сывла — задыхаться; учащенно и шумно дышать

паш

3. подр. —
о падении во что-л. мягкое, пушистое
мамăк тӳшек çине паш! кĕрсе вырт — плюхнуться на пуховую перину

паш

4. подр. —
о вздувании, разбухании
çăкăр паш хăпарса пиçнĕ — хлеб хорошо подошел

пăш

2.
то же, что паш 1—3.

Словарь чувашского языка

сĕмсĕмекке

сĕмсĕмеккĕм, неизв. сл. Ск.и пред. чув. 24. Юманкапа юлташĕсем тĕттĕм пирки чарăнчĕç. Сĕмсĕмеккĕм, сĕмеккĕм, çав карчăка çи! терĕç. СТИК. Пĕчĕкçĕ ачасене йăпатса, вăсемпе аппаланса выляса ларакан çитĕнне çын пĕчĕкçĕ ачанăн аллине тытат та, унăн пурнисене урăхла ят парса ак çапла калат: акку ак — паш-пӳрне (пуç-пурне), акку — палан-ӳте (шĕвĕр п.), ӳте-тирек, сĕмсĕмеккĕм, качаккине папакки.

тайăн сăра

пиво, которое варят чуваши для киремети. СПВВ. Х. Ст. Яха-к. Тайăн сăра тесе киремете чӳклеме тунă сăрана калаççĕ. Ходар. Тайăн сăрана ак çапла тăваççĕ: чипер тирпейлĕ пĕр-ик-виç ал-витри, пур киремет ятне асăнса, пӳртре сăра тăваççĕ. „Тайăн сăра“ совершается если „вăлсен (т. е. чăвашсен) килĕшĕнче кăшт пăшт-паш (несчастье) пулсанах“. На „тайăн сăра“ поминаются след. духи: 1) Пит тури киремет, 2) Валĕм хуçа, З) Илкушар, 4) Михаппар, 5) Вылăри. Изванк. Пĕр хуран пăтă пĕçерчĕç, тепĕр шан тайăн сăра юхтарчĕç. (Обряд çĕр тавраш).

кĕчкĕнеке

см. паш пӳрне.

палам-ӳте

назв. указат. пальца (на детск. яз.) См. палам пӳрне, а также паш.

пас

то же, что паш. Орау. Пас-пурне, паса тирек, ӳте тирек, ярăм ярак, кăчи папак.

паш

неизв. сл. Отсюда:Пашьел.

Паш-вар

, Паш-варĕ, назв. оврага. Чуратч. Ц. Торп-к.

паш

отсюда: паш-пӳрне.

паш-пӳрне

большой палец (на детском языке). Янтик. Паш-пӳрне, палан ӳте, ӳте тирек, сĕм-сĕмеккей, кĕçкĕне папи (назв. пальцев на детском языке). Трхбл. Паш-пӳрне, палам ӳте, ӳте тирек, сĕм-сĕмекке, кĕчкĕнеке пепекке (детск. назв. пальцев). Тюрл. Паш-пӳрне, палан ӳрте, ӳрте тирек, шĕм-шĕмекке, кĕчкĕне папи. (Этими словами занимают, забавляют маленьких детей). N. Никуна амантнă, паш-пӳрнине татнă.

паш

подр. вспыхиванию пламени. ЧС. Вучĕ вăйлăран вăйлă туха пуçларĕ. Тăрсан-тăрсан, паш, паш! туса вăйлăн тухса каять. СТИК. Тар патне вут тытрăм та, тар паш! туса карĕ (один звук без разделения). || Подр. вонзанию, втыканию, падению в мягкое. СТИК. Патака тăпра ăшне пашш кӳртсе ячĕ. (Выражение звука и образа действия). Сред. Юм. Олпотсĕм мамăк чĕшек ăшне пашш! çиç кĕрсе выртаççĕ. Альш. Пуп çĕçĕ илет те, арăмĕ хулĕ хушшинчен паш! тутарат. || Подр. испусканию ветров. Сред. Юм. Такши полчĕ, пĕри пашш! тутарса ячĕ (испустил ветры). Орау. Пашш! тутарчĕ. || Подр. пыхтенью густого теста, когда оно киснет. ГТТ.

пепекке

(_пэ_бэ_ккэ), возможно, что это то же, что тат. бӓбкӓ , дитёныш, дитятко. См. паш-пӳрне.

пăш-паш

подр. вспышке пороха. СТИК. Виç-тăват çĕре чĕпĕтĕм-чĕпĕтĕм тар хутăм та, вутпа тивертсе ятăм, пăш-паш! туса карĕ (несколько звуков). || Подр. звукам поднимающегося теста. Сред. Юм. Квас чĕресне хорса лартнă чôста пăш-паш туса хăпарать. Якейк. Чоста хăпарнă чохне пăш-паш туса хăпарать. || N. Пăш-паш ту, прихварывать. Орау. Ачасем пăш-паш (пы̆ш-паш) пула пуçласан (прихварывать), ман пĕтĕмпех сехре хăпать.

пăшт-паш

несчастье. Ходар. Вăлсен (т. е. чăвашсенĕн) килĕшĕнче кăшт пăшт-паш пулсанах, часрах юмăçа чупаççĕ. СПВВ. МС. Пăшт-паш, пĕчĕк ачасем халсăр пулсан (калаççĕ).

пăшт-пашт

беда небольшая. КС. См. пăшт-паш.

Русско-чувашский словарь (1971)

плюхнуться

сов. разг. лаплатса ӳк, тĕшĕрĕлсе ан, лаках кĕрсе лар, паш кĕрсе вырт; плюхнуться в грязь пылчăк ăшне лаплатса ӳк.

Этимологический словарь чувашского языка (1964)

пуç

1. «голова», «верх», «вершина»; 2. «глава», «начальник», «предводитель» (çар пуçĕк) «старший», «главный»; 3. «начало», «исток», «верховье» (реки); уйг., азерб., туркм., тур., кирг., тув., башк., тат. баш, узб. бош, казах., к. калп., ног. бас, алт. В паш, хак. пас «голова»; тур. башкумандан «главнокомандующий»; кирг. баш бухгалтер «главный бухгалтер»; тат. баш суд «главсуд».

Неологический словарь чувашского языка

кĕпçе

телефон кĕпçи, п.я. Телефон аппарачĕн микро-фонлă пайĕ; телефон трубки. Телефон кĕпçи те, явап кĕтсе, кăмăлсăррăн паш та паш сывла пуçларĕ. К-н, 1983, 16 /, 4 с. Телефон кĕпçине тытрăм та И.Христофорова телефон умне йыхăрма ыйтрăм. Г.Ефимов //Х-р, 18.04.1992, 3 с. Петĕр Çăл-куçăн пӳлĕмĕнче телефон янăраса кайнă. Сăвăç-журналист ун кĕпçине çĕкленĕ. Т-ш, 1999, 44 /, 4 с. Алăра чăмăртаса тытнă телефон кĕпçинче сасă янăрарĕ. ÇХ, 2000, 17 /, 10 с.

См. также: