Чувашско-русский словарь (1982)

асамăç

1.
волшебник, маг, кудесник
волхв

асамăç

2.
колдун
знахарь
асамăç карчăк — колдунья, ворожей

асамçă

то же, что асамăç

Никольскийĕн чăвашла-вырăсла словарĕ

йумăç

син.: йумçă
волхв, знахарь
гадальщик, ворожей (ср. асамăç)
йумăç пăх — ворожить
йумăç пăхтар — заставлять ворожить
йумăçа килеттĕм — пришел поворожить

Словарь чувашского языка

сăк

наговорить. Нюш-к. Мана çав асамăç çăкăра сăкса панă, çавăнпа вар ыратакан пулчĕ.

çĕрт

понуд. ф. от гл. _çĕр. || Изводить попусту (напр., о хлебе). Шел. 51. Темĕн чухлĕ тыр-пулă ĕçкĕ пирки çĕртеççĕ. Якейк. Мĕн пустой çăккăра çĕртен. (Гов. дармоеду). || Порочить, обесславить. Трахома. Яланах эсир чăваш ятне ан çĕртĕр. Трхбл. † Атте-анне ятне çĕртес мар. Сред. Юм. Аçу ятне çĕртĕтĕн. Порочишь отцовское имя! Ib. Ашшĕ-амăш ятне çĕртсе порнат. Порочит имя родителей. Байгул. † Атте лаши — турă лаша; лаша турă теейсе тул çутăличчен çӳрес мар, атте ятне çĕртес мар. N. † Çатанăн леш енче хĕрсем пур, шăтăк витĕр пăхма хушаççĕ; шăтăк витĕр пăхмăпăр, атте-анне çуртне çĕртмĕпĕр. Кан. Асамăç сăмаххисене „Сунтала“ кĕртни „Сунтала“ çĕртет, текенсем.

асаймăç

(азаjмы̆с’), magus, волшебник, кудесник. Турх., С. Айб., Тюрл. V. асамăç. Собр. Хирте тимĕр чĕрнеллĕ асаймăç çĕр чавать. (Суха-пуçĕ). В поле копает землю волшебник с железными когтями. (Загадка: соха). С. Айб. Патша ывăлин амăшĕ асаймăç пулнă, тет. Мать царевича была волшебница. Ib. Каç пулсассăн, таркăнĕ асаймăç пулса, карчăк çуртĕнчен кĕленче çурт туса хучĕ, тет. Вечером беглый обратился в волшебника (т. е. стал волшетвствовать) и сделал из старухина домишка стеклянный дом.

асамăç

(азамы̆с), magus, maga, волшебник(-ница). Магн. М. 194. «По мнению чуваш, девочка, родившаяся в сорочке асамăç полать — знахаркой (колдуньей) будет». Ст. Асамăç нимĕн тума пĕлмен. Волхв не знал, что ему делать. Бгтр. Вара вăл асамăçа вĕренчĕ. Тогда он научился волшебству. Истор. Вещий тени вăл чăвашла асамăç, чĕлхе пĕлекен çын тени пулать. Слово «вещий» означает кудесника, знахаря. || Ars magica, волшебство.

асамĕç

i. q. асамăç.

асамçă

(азамз’ы̆), i. q. асамăç. Чист. Асамçă куç пулса (Череп. пуса), хăйне кирек мĕнле япаларан та хăтарма пултарать, çынсана та, сăмах каласа, хăтарса хăварма пултарать. Ăна патакпа хĕнесен те, нимĕн те пулмасть. Волшебник — человек, который может избавить себя от той или другой опасности, а также избавлять от опасностей других. Напр., ты его бьешь палкой, а ему от побоев ничего не делается. N. Купăсне тата асамçăсем пăсма тăрăшаççĕ. Кроме того, скрипку (музыканта на свадьбе) стараются испортить волшебники. || Qui muhamedanos in templum convocat ad precationem? мюэззин, азанча? Спасск. и Чист. уу.

Русско-чувашский словарь (1972)

чародей

устар. тухатмăш, асамăç, ăрăмçă.

Русско-чувашский словарь (1971)

колдун

м. асамăç, тухатмăш.

кудесник

м. уст. поэт. асамăç, тухатмăш, ăрăмçă.

Неологический словарь чувашского языка

куçпăван

п.с. Этеме вăхăтлăха тĕнтме, пуçне çавăрма пултаракан çын; гипнотизер, гипноз ăсти. Сана пурте калĕç, вăл асамăç, куçпăван вăл, — тейĕç, пăхнă чух. П.Хусанкай, 1968, 127 с. Тухтăрсен тухтăрĕ!.. Куçпăван этем. К-н, 1985, 7 /, 6 с. Сирена... Куçпăван илĕртмĕш пикесене çапла чĕннĕ. Я-в, 1991, 7 /, 17 с. Куçпăванпа унăн тусĕсем [Пуçелĕк]. Х-р, 12.09.1996, 2 с.

Чăваш чĕлхин ретроспективлă ăнлантару словарĕ

тухат

асамăç е тухатмăш ту. Юмăç пăхмарăн-и е урăх çынна пăхтармарăн-и? Чĕлхе вĕренмерĕн-и? Е юмăç патне ăс ыйтма каймарăн-и? Тухатмарăн-и? (Асамăç тумарăн-и?) [Требник 1886:49]; Малалла тата тухатнăшăн (тухатмăш тунăшăн) айăплакан çĕре çитремĕр; унта эпир чарăнса тăмарăмăр [О загробной 1904:13].

См. также: