Чувашско-русский словарь (1982)

1.
червь, червяк
гусеница
купăста хурчĕ — капустная совка
лĕпĕш хурчĕ — гусеница
çĕр хурчĕ — земляной червь
тислĕк хурчĕ — навозный червь
тымар хурчĕ — проволочник
хурт йĕнни — куколка
хурт çамки — кокон

2.
пчела

пчелиный
вăрман хурчĕ — дикие пчелы
вĕлле хурчĕ — пчела
пыл хурчĕ — пчела
ĕç хурчĕ — рабочая пчела
сăрă хурт — трутень
хурт ами — пчелиная матка
хурт кунти — роевня
хурт питлĕхĕ — сетка от пчел
хурт сăнни — жало
хурт çăвăрĕ 1) детва, черва 2) рой
хурт çăкăрĕ — перга, хлебина
хурт ăсти — пчеловод
Хурт çĕмĕрни нихçан та каçмасть. — погов. Тому никогда не простится, кто разоряет ульи.

◊
çутă хурт — светлячок
шăна хурчĕ — опарыш
хурт курăкĕ — бот. пустырник
хурт кас — снимать соты с медом

Словарь чувашского языка

хорт, насекомое вообще. N. Улт ураллă хурт. Букв. 1886 г. Вăрманта пин хурт пуртăр. || Червь, червяк. Орау. Калчасене хурт çия пуçланă. Ib. Хурт çияшшĕ чĕлхĕне-çăварна, çăварăнтан пĕр путлĕ сăмах тухмасть. Микушк. Ыраш хурчĕ нумай пусан, тепĕр çул ыраш лайăх пулать, теççĕ. ГТТ. Çулçă çине хурт ӳкнĕ, хурт пуснă. || Подобне червей, выдавливаемое из лица (кожное сало). Ирч-к. || Пчела. N. Хурт сăхрĕ. Пчела укусила. В. Тим. Çак хуçанăн ĕçки-çики пурте ватă хуртăн пылĕсем. Орау. Хурт çĕмĕрни нихçан та каçмасть (не прощается). Юрк. Хура çĕмĕрт лайăх çурăлсан хурт нумай уйăрат. N. Калах хуртсе кăлартăр пулĕ. Мĕнле, пурте чĕри? Вăй пур-и? Торх. Хуртсен вĕллере апат çук (меду нет), антарман. Ib. Хуртсем ĕçе кайма тапратрĕç (главный взяток). N. Хурт утарне хурчĕшĕн анчах илнĕ вăл (из-за пчел). Торх. Кăçал хуртсен апат пур (медосбор хорош). Ib. Хуртсем ӳкрĕç вĕрене çине (çăка çине, кăчкă çине). Так говорят о полете пчел. Ib. Хурт ĕнмест. Пчелы не ведутся. Ib. Хурт вылятать. Ib. Хурт уçăлчĕ. Пчелы облетелись. Ib. Хуртсене уçăлма кăларса лартрăм. Я выставил пчел для облетения. Ib. Хурт чĕкĕрет. У пчел понос. Ib. Хурт çăвăр ячĕ. Пчелы нароились. || Пчелиный рой. Орау. Хурт тупнă. Нашли рой. Торх. Хурт каялла тухрĕ (о слете посаженного роя). Ib. Таракан хурта лартма тимĕрпе янтратаççĕ. Ib. Хурт амăш çине ӳкрĕ. Отроившийся рой возвратился назад к матке, в свой улей. N. † Вăрман витĕр хурт каять çăка йывăç шыраса, эпĕр кунта килтĕмĕр юлташсене шыраса. ЧП. Хура вăрмана хурт ятăм, хура çĕлен пуррине пĕлмерĕм. Шарбаш. Ялтан яла хурт тусчĕ, хурт тус марччĕ, хĕр тусчĕ, тăрса юлчĕ мĕн тăвас. N. Пĕчик алăкри хорт ӳкрĕ. || Улей. Тюрл. Пĕр пуç хорт (улей).

Чувашско-татарский словарь (1994)

корт

Чувашско-эсперантский словарь

[ĥurt]
abelo; vermo, insekto simila al cermo ks
лĕпĕш хурчĕ — raŭpo
çĕр хурчĕ — tervermo
пыл хурчĕ — abelo
хурт çăкăрĕ — abelpano
хурт ăсти — abelisto
хурт-кăпшанкă — insekto
хуртлан — vermotrui
хуртлă — vermotrua

Этимологический словарь чувашского языка (1964)

1. «червь», «червяк»; «личинка», «гусеница»; 2.: хурт, пыл хурчĕ, вĕлле хурчĕ «пчела»; тат., башк. корт «червь», «червяк», «личинка»; корт, бал корты, умарта корты «пчела»; Зол. бл., АФТ, узб., тув., казах., кирг., к. калп., ног., карач. курт, кумык., хак. хурт, азерб. гурд «червь»; МК курт «дикое животное», «волк»; тур. курт «червь»; «волк»;

хурт куççи, хурт пуççи «ужовка», «раковина»; казах., башк. кортбаш «ракушки» (они употреблялись для украшения, фигурировали в монистах наравне с бусами и монетами); чув. хурт «червь», пуççи «его голова»; куççи «его глаз».

См. также: