Чувашско-русский словарь (1982)

I. сущ.

1. воен.
таран

таранный
самолета таран ту — таранить самолет

2. уст.
таран
кермен хӳмисене таранпа аркат — разрушать стены крепости тараном

II. послелог

1.
до, вплоть до
по
атă кунчи таран юр — снегу по самые голенища сапог
вăрман таран сасă каять — звук разносится до самого леса
çурт кĕтессинчен крыльца таран — от угла дома до крыльца
витрене хĕрри таран тултар — наполнить ведро до краев
вăл ĕç укçи икçĕр тенкĕ таран илет — он зарабатывает до двухсот рублей
мĕн таран кĕтмелле сана! — как долго ты заставляешь себя ждать!

2.
столько, сколько...
по мере...
в меру...
вăй çитнĕ таран — по мере сил, сколько хватит сил
кирлĕ таран — столько, сколько надо, по мере надобности
пĕлнĕ таран — в меру своих знаний
май пур таран — по мере возможности

3.
вплоть до, включая
юлашки пус таран — вплоть до последней копейки
салтаксенчен генералсем таран — от солдат и до генералов, включая и солдат и генералов

◊
ку тарана çитсе — до сих пор, по сю пору
çав таранах — до такой степени
ку таранах — до такой степени
вăл çав таранах ухмах мар ĕнтĕ — не до такой уж степени он глуп
ĕç мăй таран — дел по горло
хăлха таран хĕрелсе кай — покраснеть до ушей

Словарь чувашского языка

предел (в этом см. отдельно неупотребительно). || До, по (послелог). N. Санăн чăнлăху пĕлĕт таранах. N. Хĕрри таран (до краев), чавса таран (по локоть, до локтя), пилĕк таран (до поясницы), çĕрпӳ таран (до Цивильска), мăй таран (по шею), çырмасем таран (до оврагов); ман, сан, ун, пирĕн, сирĕн, вĕсем (вĕсен?) таран (до меня и т. д.). N. Кунта сана мăй таран та пулĕ. Ёрдово. Çырма шывсем пурте пĕр шыв çине пухăнаççĕ те, вара çыр таранах (до краев берега) шыв юхать. N. Лаша хырăмĕ айĕ таран, да брюха лошади. N. Кут таран куршанкă, пилĕк таран пиçен, мăй таран мăян. N. † Вăта таран татнă çĕлен мар. N. † Ах, тусăмçăм-пиччеçĕм! Яла тухсан — ят аслă, киле кĕрсен — чыс аслă; Пăва таран çăкăри пур, Чĕмпĕр таран ячĕ пур. Чотай. † Пирн атия кам пĕлмеçт? Москов таран молĕ пор, Питĕр таран пинĕ пор. N. Пилĕк таран шыв çинче (по пояс в воде) тăтăмăр. N. Татяна — тат та ут, вăй пур таран хыççăн ут. N. Чуччу ларкăчи пилĕк таранччĕ; вĕренĕ çĕртен пилĕк таран çакăнса тăрать (веревки качелей были спущены до высоты пояса). Панклеи. Пирн Ентинĕп мĕскер пор? çор ял таран çорчĕ пор, сысни таран тырри пор, карта сикен лаши пор. Кан. Тачка тутийĕ хăлха таранах йĕлпĕрме хăтланнă пек туйăнчĕ („распустил рот до ушей“). || Во временном значении. Кан. Юнĕ пĕр виç эрне таранах юр çинче палăрса выртнă. Его кровь была заметна на снегу недель до трех. Тораево. Сирĕн пилĕк çулхи таран сĕлĕ пур (т. е. разные сорта овса, начиная с овса урожая последнего года и до того, который был 5 лет назад). || В обозначениях приблизительного счета, N. Вăтăр вĕлле таран (до тридцати ульев). Регули 908. Икçĕр таран (икçĕр таранччен) çын порччĕ. || Даже. N. Сăпкара выртаканни таранах (даже дети в колыбели). || Насколько достает (-вало). ГТТ. Мĕн пур сас таран пĕр ултă-çичĕ ерет кăшкăраççĕ. || В предложениях-именах в смысле ио мере. || Насколько возможно, насколько хватит сил. Н. Карм. Эсир çав Клавдийшĕн мĕн тума пултарнă таран (по возможности) тăрăшăрччĕ-ха. ТХКА 114. Атя, утнă таран утар-ха, тет йысна. СЧУШ. Ачасем хăранă майĕпе мĕн пынă таран (изо всех сил) чупа пуçланă. N. Ямшăкне лаши мĕн пынă таран хăвалама хушнă (велел). Регули 909. Мĕн чол вый çитнĕ таран (таранччен) турăм. ЧП. Вăй çитнĕ таран пулăшăп.

Русско-чувашский словарь (1972)

таран (1. авалхи вăрçăра крепость стенисене çĕмĕрмелли хатĕр (шăлтăрмаллă пĕрене); 2. çар карапĕсен тăшман карапĕсене пырса çĕмĕрмелли шĕвĕр сăмси).

Русско-чувашский словарь (1971)

м. таран (1. авалхи вăрçăсенче крепость стенисене çĕмĕрме усă курнă хатĕр; 2. çар карапĕсен сăмси; 3. тăшман самолётне е танкне хăйĕн самолёчĕпе е танкĕпе пырса тăрăнтарса çĕмĕрни; 4. тăшман фронтне çĕмĕрсе кĕрсе кайни).

Чувашско-татарский словарь (1994)

-га кадәр, -га якын

Чувашско-эсперантский словарь

[tara'n]
ĝis, laŭ
кирлĕ таран — ĝis kiom necesas
вăй çитнĕ таран —kiom eblas, ĝis sufiĉos la fortoj
май килнĕ таран —laŭeble
ман(ăн) ĕç мăй таран — mi havas amason da aferoj por fari, mi havas multe da farendaĵoj

См. также: