Чувашско-русский словарь (1982)

1.
плакать
реветь разг.
макăрса ил — поплакать, всплакнуть
макăрса яр — заплакать, разреветься разг.
ăсĕклесе макăр — рыдать, плакать, всхлипывая
каçăхса кайса макăр — исступленно рыдать
уласа макăр — голосить, ревем реветь, плакать в голос
Макăрман ачана чĕчĕ памаççĕ. — посл. Ребенку, который не плачет, не дают грудь. (соотв. Дитя не плачет — мать не разумеет).

2. перен.
горевать, грустить
тужить разг.
эпĕ уншăн макăрмастăп — я не тужу из-за этого
Тусне çухатакан çичĕ çул, çуралнă çĕршывне çухатакан ĕмĕр макăрнă. — посл. Потерявший друга горюет семь лет, потерявший родину — весь век.

3.
кричать — о различных животных и птицах
— перевод зависит от сложившихся в русском языке обозначений:
мычать, блеять, мяукать, скулить т. ыт.
сурăхсем макăраççĕ — овцы блеют
пăру макăрать — теленок мычйт
кушак макăрать — кошка мяукает
шаланкă макăрать — канюк кричит
шурта шапа макăрать — в болоте квакают лягушки
çӳл ту çинче сăсар макăрать — фольк. на высокой горе скулит куница

◊
кулас та, макăрас та килет — и смех и грех, смех и горе
хырăм макăрма пуçларĕ — я почувствовал голод, я проголодался

Никольскийĕн чăвашла-вырăсла словарĕ

син.: йĕр
плакать, реветь, выть (о скотах и зверях), скрипеть (о дверях); макăрттар – прослезить, заставить плакать; макăраш – довести до слез друг друга; макăрат – ссора, слезы; макăрашлă – слезливый.

112 стр.

Словарь чувашского языка

(магы̆р), плакать, рыдать, {{anchor|DdeLink24721091272258}} „реветь“. Беседы. Çапла каласанах, вăл макăрса яра панă, вара пĕтĕм çул тăрăшшипе макăрса, уласа пынă. N. Мана курсаннах, вĕсем пурте макăрса ячĕç (заплакали). ЧС. Анне куçне те уçимаçт — макрать. Тогаево. Эпир он патне çитрĕмĕр те, вăл пире корса, хĕпĕртесе, макăрса яра пачĕ. Чураль-к. Кайнă чух макăрса каять, килнĕ чух хăсса килет. (Витрепе шыв патне кайни). Регули 227. Старик макра-макра (с плачем) исе карĕ. Ib. 263. Макăрмасăр каларĕ. Ib. 151. Макăрнăран он куçĕ хĕрелне. N. Йăван макăра-макăрах (со слезами; по построению срв. хăра-хăрах) шăтăк патне (к могиле) кайнă. Шинар-п. Пирĕн аппасем макра-макра япаласем çуртран калараççĕ. Б. Хирлепы. † Якку еркĕн-çичĕ еркĕн, çичĕ еркĕн те хыт макрать. N. Кăшкăрса макрать, çуйăхса макрать (тонко, пронзительно, о женщине и ребенке); уласа макрать, ĕсеклесе макрать; вилес пек макрать (самый сильный плач). || Мычать, блеять. Изамб. Т. Ĕне, сурăх, качака макăрать, вăкăр мĕкĕрет. N. Сурăх, качака макăрать. Сред. Юм. Ĕне макрать, сôрăх макрать. Синьял. Çеçен хирте ула ĕне макăрса çӳрет. (Тĕклĕ-тура). || Квакать. Альш. † Шурта шапа макăрат, хирте çĕлен шăхăрат. С. Тим. † Шурта шапа макăрат, пĕтĕм шура ян ярат. || Каркать. Чув. пр. о пог. 248. Ула курак хĕвел тухăçĕ енелле пăхса макăрсан.. (если ворона каркает, смотря на восток...). Собр. Чашкă айĕнче чакак макрать. (Лаша ури айĕнчи юр). || Мяукать (кошка). || Выть. Б. Ильгыши. Йăтă хырăмĕ выçнипа вăрман тăрăх макăрса çӳренĕ, тет. С. Айб. † Çӳл ту çинче сăсар макăрать, тин çуралнă ача сасси пек. || Скулить (о собаке). В. Олг., КС. || О пчелиной матке. Торх. Ама макрать (макрат'). Матка поёт (сидя в маточнике; она уже созрела и готова к выходу из маточника). АПП. † Хурт ами макрать, ай, пыл çукран. || Скрипеть (о телеге). Собр. Урапана çу сĕрмесен, макрат, теççĕ. (Послов.).

плач. Ядр. Кушака кулă, шăшия макăр. (Послов.).

Чувашско-татарский словарь (1994)

еларга

Чувашско-эсперантский словарь

[magr]
plori (ploru), miaŭi (miaŭu), kvaki (kvaku)
макăрса ил — ploreti
макăрса яр — ekplor(eg)i
кушак макăрать — la kato miaŭas
шурта шапа макăрать — en la marĉo kvakas ranoj
ан макăр! — ne ploru!
эп(ĕ) уншăн макăрмастăп — mi ne ploros pro tio ĉi
макăрт, макăрттар — plorigi
макăраш — plor(plend)i
мак(ă)ра ача — plorema infano
вăл вара каллех макăрма тытăнчĕ — kaj li (ŝi) denove komencis plori

Этимологический словарь чувашского языка (1964)

1. «громко плакать», «рыдать», «реветь»; 2. «блеять», «мычать»; 3. «квакать»; 4. «мяукать»; МК багыр «жалобно плакать», «вопить», «реветь»; кирг., к. калп., ног. бакыр «вопить», «реветь»; башк., тат. бакыр, узб. букир, тур. багыр «орать», «громко кричать», «реветь»; карач. макыр «мяукать»; чаг. муккра «кричать», «мычать», «стонать»; якут. мағыраа «мычать». Звукоподражательное слово.

Чăваш чĕлхин ретроспективлă ăнлантару словарĕ

куççулĕпе йĕр. Христос тупăкĕ умне килсе тăр та Унăн таса урисене куççулĕпе (макăрса) йĕрсе чуп ту [Два 1898:14]; Тăванăм! Вăл сана çăласшăн ĕçленĕ, сана хĕрхенсе макăрнă [Осмотрись 1900:6].

См. также: