Поиск: кăчăр

Чувашско-русский словарь (1982)

I.

1.
подражание хрусту, скрипу, скрежету
юр кăчăр тăвать — снег хрустит

2. подр. —
о сильном пересыхании
утă кăчăрах типнĕ — сено сильно пересохло

3. подр. —
о подмораживании
кăчăр пул — 1) пересохнуть 2) замерзнуть, подернуться ледком
кăчăр-кăчăр — усил. от кăчăр
шăл хушшинче хăйăр кăчăр-кăчăр тăвать — на зубах хрустит песок

II.
кăчăр курăкĕ — хвощ болотный

Словарь чувашского языка

(кы̆ζ'ы̆р), подр. хрустенью. Изамб. Т. Шăннă япалана çинĕ чухне ул кăчăр-кăчăр! тăват. Ib. Çăкăр ăшĕнче хăйăр, тăпра пулсан, çăкăр кăчăртатат (кăчăр-кăчăр! тăват). Ib. Кучен кăчăр-кăчăр тăват (хрустит). Тораева. Тиркĕ тĕпĕнче атан атĕ. (Ут ури сивĕре кăчăр-кăчăр! тени). Сред. Юм. Çемçе кăмрăка (уголь) посса ватсан, çапла кăчăрр! (с удвоевием «р») тунă сас илтĕнет. СТИК. Кăмрăка хытă пуссан, вăл кăчăрр!.. туса саланат. («Когда раздавишь уголь руками или ногами, все равно слышится такой звук»). Собр. Алтăр айĕнче кăчăр-кăчăр. (Лаши ури). || В перен. см. Тайба. † Кăчăр-кăчăр çын çиет (злословят), пур çинчен мар, çук çинчен. || Подр. скрежету. Б. Олг. Çын, çиленсе, ман çие шăлпала кăчăртатат, кăчăр-кăчăр! туат. См. шăтăрр. || Подр. замерзанию. Альш. Ку хваттир хуçисен çĕрле ĕни пăрулать, тет; сисеймеççĕ, тет те, пăрушĕ кăчăр пулать, тет. Букв. 1904. Вăл шăнса хыта пуçланă аллипе кăчăр пулнă çӳçне сăтăрса илсе, йĕри-тавра пăхнă. Якейк. Кăчăр полнă. Замерзло на смерть (только что родившееся животное). || Подр. поверхностному замерзанию. Кăмак-к. Сред. Юм. Кăчăр полнă тесе, шыв пăртак шăнма пуçласан калаççĕ. ГТТ. Шыв кăчăр пулнă. Вода подёрнулась сверху ледком. || Хвощ (им моют полы). Трхбл. См. кăчăр курăкĕ.

присловье к сл. качака. Курм. † Кăчăр-кăчăр качака, кача çинче йор тăмаçть.

См. также:

кăчăл Кăчăн Кăчăнай кăчăпантă « кăчăр » кăчăр курăкĕ кăчăр-качăр кăчăр-кочăр кăчăрка кăчăркалан