Поиск: çурта

Чувашско-русский словарь (1982)

свеча, свечка

свечной
ăвăс çурта — восковая свеча
стеарин çурта — стеариновая свеча
çу çурта —сальная свчеча
яшка çурти — сальная свеча
çурта тĕпĕ — огарок
çурта çут — зажечь свечку

Никольскийĕн чăвашла-вырăсла словарĕ

свеча
ăвăс çурта — восковая свеча
çурта лартаканни — подсвечник
вăрăм çурта айĕнче лармалли каç — вечер сидения под длинной свечей (из поминальных обрядов)

Словарь чувашского языка

то же, что у др. çурăра (местн. п. от çур, çурă). N. Пирĕнтен пĕр çухрăм çурта. В полуторе версте (в полуторах верствх) от нас. См. çур, çурă.

çорта (с’урда, с’орда), свеча. Микушк. Вилнĕ выльăх çăвĕнчен тунă çуртана çутсан, пĕтĕм выльăхсем те, этемсем те пĕртте вăранмаççĕ, тет, пĕр майлах çывăраççĕ, тет. Вил-йăли. Хывнă чухне вилнĕ çын ячĕпе алăк патне пĕрене çине пĕр çурта лартаççĕ. N. Çурта пек, тӳп-тӳрĕ тăрать, ЧП. Йыснаçăм, йыснаçăм, улпут пек, шăратса та янă çурта пек. М. Тув. † Кĕлетки çурта пек. Ст. Янсит. Çав турăш умне кайса ларт çак çуртана. Кĕвĕсем. Йыснаçăм, йыснаçăм, ыр улпут пек, турă умĕнчи сар çурта пек. Пшкрт: _мэ̆_ри ы̆жалда, у_чэ̆ толда (с’орда). В. Олг. Йӳç (дерево) çорта пакчĕ. Бюрганский. Уншăн кĕл-тума мар, турра çурта лартма. Ăна пĕтертĕрччĕ ырă турă... СПВВ. Сарă çурта пек сарă çын. Альш. † Тăванăм, тăванăм, улпут пек, халĕ çуртаран (чит. ăстанран) кăларнă çурта пек. ТММ. Çурт çуртасăр пулмаст. („Семья не без урода“). Тюрл. Çил арманĕ çурта пек тӳрĕ çунчĕ (горела). Якейк. † Çуне çорта ятăм та (сделал свечу), çут-çанталăк çутăлчĕ. Сред. Юм. Çорта айне шаккарĕç. (В день поминок к вечеру ходят по всем дворам деревни и говорят: „çорта айне“потом все, кто хочет, приходят на поминик). М. Васильев. Помилккене пыма килĕрен чĕнсе çӳремеç, ăна пĕр лашана шанкăрма çакаç те, ытланса, орам тăрăшпе: çорта айне! тесе çохăрса тохаç. N. Вăл (т. е. ача) вара: çурта айне сăра ĕçме, тесе, кăшкăрса çӳрет. Ст. Яха-к. Çынсем, хĕвел анса каç пулсассăн, харпăр хăй пĕр-ик хурăнташĕсемпеле пĕрлешсе вилнĕ çынсене хываççĕ. Вĕсем алăк патĕнчи пĕрене çумне, унăн килĕнче миçе çын вилнĕ, çавăн чухлĕ çурта лартаççĕ. Чăвашсем патне кирек хăш пӳрте кĕрсен те, паллах алăк патĕнчи пĕрени çуртапа çунса хурални. N. Çурт айне (= çурта айне) сăра ĕçме, теççĕ. (Вилнĕ çынна асăнса ялти çынсене пухнă чухне çапла кăшкăрса чĕнсе çӳрет пĕри). См. Магн. М. 170.

Чувашско-татарский словарь (1994)

шәм

Этимологический словарь чувашского языка (1964)

«свеча». Восходит к глаголу *çур тюрк. йар, йору, алт. В дьар «светить», «излучать свет»; ср. КБ йаруг «свет», уйг, йорук, ног. ярык, кирг., к. калп. жарык, хак. чарых «свет»; см. çурăмпуç. в других тюрк. яз. для обозначения свечи употребляется преимущественно там, заимствованное из араб. яз.

См. также:

çуртăри çуртăри карти çуртăри пулли çуртçăм « çурта » çурта вырăнĕ çурта ешчĕкĕ çурта кĕтес çурта кунă çурта ларми