(э̆н'э, э˜н'э), корова. См. ине, ĕнĕрле. N. Ĕне выртакан çĕре пӳрт лартсан, пӳрт ăшă пулать, тит; хур ларакан çĕре лартсан, сивĕ пулать, тит. Если поставишь избу на том месте, где лежала корова, то будет тепло; а если ― на том месте, где сидел гусь, то холодно. Ст. Чек. Ĕне пăрулать, пăру пăрахать. Альш. Ĕне кĕтес çумне пырса хыçаланат. НАК. Хĕрĕ (дочь его, невеста) ыр ĕнепе пĕрех, тет; ĕç таврашĕнчен арçынтан та юлас çук, тет. (Похвала невесте). Юрк. Сывлăхă пур чухне хытăрах ĕçле, ĕне пек ялан выртса ан тăр! Пока здоров, работай больше, не лежи как корова. Собр. Санăн уру çине ĕне пусайман-ха, теççĕ. (Так говорят человеку, который еще не знает и не понимает жизни). N. Сана ĕне посман. Т. М. Матв. Йăраланайман (неповоротливого) çынна «ĕне» теççĕ. В. Олг. Ĕне калят (кал'ат). К.-Кушки. Ĕне кавлет. Корова жует жвачку. Орау. Темĕскерле карттус (фуражку) тăхăннă, ĕне пăхĕ хунах (хунă+ах) чисти! (точно коровье дермо положил). Альш. Ĕне вăкăр ыйтать. Орау. Ĕне пăлан пек (хорошая, большая, красивая, здоровая). Зап. ВНО. Ĕнисем шыв ĕçнĕ чух, пăрушĕсем пăр çуласан та юрать, тет. Пока коровы пьют воду, телятам ладно и лед полизать. (Послов.). Орл. II. 228. Ĕни выртĕ, хӳри тăрĕ. (Загадка: кăнчăлаççи?). || Янгильд. Курм. у. Ĕне хĕсĕр полчĕ. Корова перестала доить. (Так сказал один о самоваре, в котором уже не осталось воды; в друг. гов. это знач.: «корова осталась яловой»).
См. также:
ĕнĕс ĕнĕс вăрри ĕнĕх Ĕнĕш-пуç « ĕне » ĕне çăви ĕне çоратанĕ чӳклени ĕне çульне кайнă пăру ĕне çуратан пăтти ĕне ашĕ