Чувашско-русский словарь (1982)

1.
вода

водный, водяной
водо-
вĕрекен шыв — кипящая вода, крутой кипяток
вĕретнĕ шыв — кипяченая вода
дистиляциленĕ шыв — дистиллированная вода
ĕçме юрăхла шыв — питьевая вода
пăнтăх шыв — затхлая ьода
çăл шывĕ — 1) колодезная вода 2) ключевая, родниковая вода
тăварсăр шыв — пресная вода
тинĕс шывĕ — морская вода
чĕр шыв — сырая вода
юр шывĕ — талая вода
шыв кĕвенти — коромысло
шыв колонки — водоразборная колонка
шыв курки — ковш для воды
шыв кӳлленчĕкĕ — лужа
шыв лупашки — колдобина, яма с водой
шыв пăрăхĕ — водопроводная труба
шыв пусăм машĕ — водонапбрная башня
шыв витмен пусма — водонепроницаемая ткань
шыв ăсса кил — принести воды (напр. из колодца)
шыв вĕрет — кипятить воду
шыв газла — газировать воду
шыв яр — пропускать воду, протекать (напр. о крыше)
насуспа шыв уçла — качать воду насосом
сивĕ шывпа çăвăн — умываться холодной водой

2.
вода, водоем, водная поверхность

водный
водяной
шыв кайăкĕ — водоплавающая дичь
шыв курăкĕсем — водоросли
шыв куçĕ — полынья, промоина (во льду)
шыв пичĕ — зеркало воды, поверхность водоема
шыв спорчĕ — водный спорт
шыв таппи — подпор воды (от плотины)
шыв тĕпĕнчи ĕçсем — подводные работы
шыв транспорчĕ — водный транспорт
шыв энергийĕ — энергия воды, гидравлическая энергия
шыв ейĕве кайрĕ — наступило половодье, вода разлилась
шыв илни — потоп, наводнение
шыв илекен улăхсем — поименные луга, заливные луга
шыв тулни — разлив, паводок
шыв çине лар — приводниться
тиев шывпа илсе кил — доставлять грузы водным путем
шыв шайĕ хăпарнă — уровень воды поднялся
Шыва путакан улăм пĕрчинчен ярса тытать.— погов. Утопающий хватается за соломинку.

3.
река

речной
анлă шыв — широкая река
пĕчĕк шыв — речушка, речка
йывăç юхтаран шыв — сплавная река
шар лак шыв — порожистая река
шыв вăрри — устье реки
шыв ваксалĕ — речной вокзал
шыв кукăрĕ (кукри) — 1) излучина реки 2) затон
шыв пуçĕ — верховье, исток реки
шыв çулĕ — русло реки
шыв тăрăхĕ — поречье
шыв хушши — междуречье
шыв чикки — водораздел
шыв юппи — приток реки
шыв урлă ишсе каç — переплыть через реку
кимĕ шыва майăн ярăнать — лодка плывет вниз по течению реки
шыв çырантан тухнă — река вышла из берегов
халăх шыв пек юхать — перен. народ течет рекой
каснă вăрмана шывпа юхтар — сплавлять лес по реке

4.
вода и воды
водные потоки, массы
ейӳ шывĕ — полая вода
çĕр айĕнчи шывсем — подпочвенные, грунтовые воды
çурхи шыв — весенние воды
çырана шыв çисе кайнă — берег размыт водой

5.
напиток
сок
ăша кантаракан шывсем — прохладительные напитки
курăк шывĕ настой — на травах
минераллă шыв — минеральная вода
çырла шывĕ — ягодный сок
хурăн шывĕ — березовый сок
чей шывĕ — диал. 1) чай (заваренный) 2) кипяток

6.
обычно с определяющим словом
раствор, жидкость
амиак шывĕ — аммиачная вода (удобрение)
мăшкăлтăк шывĕ — помои
супăнь шывĕ — мыльный раствор
çăра шыв — пойло (для скота)
çĕве шывĕ — сыворотка
тăпăрчă шывĕ — сыворотка
тăвар шывĕ — рассол
юн шывĕ — 1) сукровица 2) мед. сыворотка

7. анат.
воды (околоплодные)

8. миф.
Дух воды

9. перен.
вода
унăн докладĕнче шыв анчах — в его докладе много воды

◊
вил шывĕ — фольк. мертвая вода
чĕр шывĕ — фольк. живая вода
шыв вăкăрĕ — зоол. выпь
шыв вутăш — миф. водяной
шыв калти — тритон
шыв качаки — зоол. бекас
шыв лĕппи — поденка (насекомое)
шыв лĕпĕшĕ — поденка (насекомое)
шыв нăрри — жук-плавунец
шыв сарани — водяная лилия
шыв сысни — уст. дельфин
шыв хупаххи — бот. кубышка желтая
шыв чирĕ — мед. водянка
шыва кĕр — купаться
ваннăра шыва кĕр — принимать ванну
шыва кĕмелли тумĕ — купальный костюм

шыва кĕрт —
1) купать
2) церк. крестить, совершать обряд крещения

чăм шыва ӳк — сильно вспотеть, быть мокрым от пота
çăвартан шыв килет — слюнки текут (от аппетита)
шывпа сапса уйăрас çук — водой не разольешь
тăрă шыв çине кăлар — вывести на чистую воду, разоблачить, развенчать, изобличать
çынна элек тăрăх шыва яр — клеветать на честного человека, возводить напраслину на невинного человека
шыва путнă пек çухал — как в воду кануть
шыв сыпнă пек лар — молчать, словно воды в рот набрав

См. также: