1.
подниматься, двигаться ввысь
лифтпа хăпар — подняться на лифте
ракета тӳпене хăпарчĕ — ракета взлетела ввысь
ял çийĕн тĕтĕм хăпарать — над селом поднимается дым
2.
лезть, взбираться, залезать
взлезать разг.
йывăç çине хăпар — залезть на дерево
карта çине хăпар — вскарабкаться на забор
утă лавĕ çине хăпарса лар — вскарабкаться на воз с сеном
Алăсăр, урасăр йывăç тăрне хăпарать. (Хăмла). — загадка Без рук, без ног, а залезает на дерево. (Хмель).
3.
всходить, подниматься (о солнце, луне)
заниматься (о заре)
начинаться, надвигаться
çумăр хăпарать — надвигается туча
хĕвел ир хăпарать — солнце всходит рано
уйăх çӳле хăпарчĕ — луна поднялась высоко
шурăмпуç хăпарать — заря занимается
4.
подниматься, плыть вверх по течению
анатран теплахут хăпарать — снизу идет теплоход
Дон тăрăх хăпар — подниматься по Дону
5.
расти (вверх)
становиться выше, подниматься
подыматься разг.
савăт корпусе хăпарать — заводской корпус становится все выше
курăк пĕр тикĕс хăпарать — трава поднимается ровно
6.
повышаться, подниматься, увеличиваться
ĕç тухăçлăхĕ хăпарать — производительность труда повышается
шыв шайĕ хăпарать — уровень воды поднимается
7. перен.
подниматься, улучшаться
кăмăл хăпарать — настроение поднимается
8.
вздуваться, подниматься (от брожения)
подходить
чуста лайăх хăпарчĕ — тесто подошло
9.
опухать, вздуваться
хăпарса тух — опухнуть, вздуться, вскочить разг.
шатра хăпарса тухнă — вскочил прыщ
Кахалăн тĕлĕкре алли хăпарнă. — погов. У лентяя во сне вскочила мозоль на руке.
10.
с деепр. др. глагола выступает в роли вспом. глагола
с общим значением движения вверх:
вĕçсе хăпар — взлетать
япаласене йăтса хăпар — занести вещи наверх
чупса хăпар — взбежать, подняться бегом
См. также:
хăпăт хăпала хăпалан хăпалантар « хăпар » хăпарăнчăк хăпаранчăк хăпарт хăпартăн хăпартла