Чувашско-русский словарь (1982)

1.
место
вырăн çук — нет места
вырăн йышăн — занимать место
вырăн пар — уступить место
вырăнтан хускал — трогаться с места
вырăнтан вырăна — с места на место
Ташла пĕлмене вырăн аслă кирлĕ. — погов. Неумелому танцору надо много места.
Каяс çул такăр пултăр, ларас вырăн типĕ пултăр. — посл. Дорога, которую предстоит пройти, пусть будет ровной, а место для отдыха — сухим.

2.
участок, площадь
пуш вырăн — пустырь, пустошь
хăмла вырăнĕ — хмельник, плантация хмеля
кил вырăнĕ — усадьба
сад вырăнĕ — площадь сада
вырăн ил — получить участок для застройки

3.
местность
сăртла-туллă вырăн — гористая местность
сахал халăхлă вырăн — малонаселенная местность
вырăн планĕ — план местности
вырăнĕ пирĕн питĕ лайăх — местность у нас очень хорошая

4.
провинция, периферия
центрта та, вырăнсенче те — как в центре, так и на местах

5.
место, часть текста, произведения
романăн чи лайăх вырăнĕ — лучшее место в романе

6.
место, положение
пĕрремĕш вырăна тух — выйти на первое место
вырăна хур — чтить, почитать
ним вырăнне те ан хур — ни во что не ставить

7.
должность, пост
служба, работа
вырăна кĕр — поступить на службу, на работу
пысăк вырăнта ĕçле — занимать высокий пост
вырăнтан кăлар — снять с работы

8.
постель
ложе уст.
вырăн сар — постелить, постлать
вырăнпа вырт — лежать больным; быть лежачим больным

9.
пристанище, прибежище
çĕр каçма вырăн туп — найти пристанище для ночлега

10.
основание, причина, повод
ĕçе хурлама вырăн çук — нет оснований ругать его работу

◊
вырăн падежĕ — грам. местный падеж
вырăна кил — 1) быть кстати, оказаться уместным 2) исполняться, осуществляться
вырăна кĕрт — исполнить, выполнить (обещанное)
вырăна лар — 1) исполняться, осуществляться 2) вправляться (напр. о вывихнутом суставе)
чĕре вырăнта мар — сердце не на месте

II. страд.
быть сжатым
быть убранным
ӳкнĕ тырă тăккаланмасăр вырăнмасть — полеглые хлеба трудно убирать без потерь

Никольскийĕн чăвашла-вырăсла словарĕ

место, постель
престол
вырăн çук — негде
вырăнĕ-вырăнĕпе — в некоторых местах, кое-где
вырăна çитер — доставить
вырăна кĕр — поступил на место
вырăн çинче — на кровати
вырăнтан тух — уволиться
вырăнне — вместо
унăн вырăнне хам кайрăм — вместо него сам отправился

Словарь чувашского языка

место; местность. Ст. Айб. Выртсан, ут вырăнче: ларсан, черкке вырăнче. (Алăк). Яргуньк. Тăрсан, çăмарта вырăнĕ илĕп; выртсан, лаша вырăнĕ илет (sic! Кĕвенте). Альш. † Пĕкĕ те çук, ăсĕ те çук: ăс тăмалăх вырăн çук (у невесты). Т. П. Загадки. Тĕмĕн чухлă(= чухлĕ) вăрмана шăнăçмасть, пӳрт вырăнлĕх хире шăнăçать. (Сӳре). Истор. Халăх вырăнĕ-выранĕпе (местами) анчах пурăннă. Альш. † Вырăсла хапханăн вырăнĕ аслă, вырăспалан тутарсем кĕреймес. Пирĕн аттепелен анненĕн ячĕ аслă: пули-пулми çынсем кĕреймес. Кан. 1927, № 231. Кĕт сасă-чĕве пулсанах, чупса тухать: вырăнçех-и лаша? (на месте ли дошадь?). || Усаденное место. А. Альш. Ĕлĕкхи çынсен вырăнĕсем. Юрк. Ял вĕçне вырăн илсе, çурт ларттара пуçлат (строиться). Макка 209. Ие особенно мунчара пулать, тата вырăнта та пулать; вырăнта выльăх-чĕрлĕх хупакан çĕртре пулать. Могонин. Тепри уна хирĕç каларĕ: вот мĕн вăл киремет: помещик пак урăм çĕрте, вырăнпа пурнакан усал, терĕ. || Постель. Ст. Чек. Качча каяччен, унпа пĕр вырăн çине выртса пăхрĕç те, ним те тăваймарĕç. || Место службы, служба, должность. N. Оренбургра вĕренсе тухнă тăванĕ. Я çав хуларах гражд. гимназияна вырăна кĕчĕ. Юрк. Эсĕ çеминарире-вырăнта пурăннине эпĕ халичен те илтменчĕ. Истор. Хăй çапах та пысăк вырăна ӳкесшĕн тăрăшман. Юрк. Ку çулĕ (на этот раз) тата сана мĕшĕн вырăнтан кăларса ячĕç? || Чĕр. чун. яп. й.-к. пур. 13. Ĕмĕтленмен вырăнтан (неожиданно). || Польза. Сл. Кузьм. 91. Вăрланă укçа вырăна пымасть (не идет в пользу). || Основание. Юрк. Хурласа калаçмалăх (её) вырăн çук. Ib. Пĕртте усал сăмах калама та вырăн çук (нет основания). Ib. Ватă çынна хирĕçтерес мар, ун пек ырă çынна йăпатмалăх та вырăн пур. Ib. Вĕсем тĕлĕшĕнчен кăлăхах калаçма та вырăн çук (не стоит). || Место «на том свете». Ч. С. Турă сана аван вырăн патăр анчах (гов. умершему). N. Лайăх вырăн патăр. Макка 215. Ашшĕпе-амăшĕ калаççĕ: эй турă, пирĕн ывăлăмăра лайăх вырăн тупса парчĕ! теççĕ. || Домаш. ссоры до добра не дов. Санăн ăшу-чиккӳ вăркать, чĕрӳ хăй вырăнĕнче мар. Ты тоскуешь, у тебя сердце не на месте. || Гнездо (пчел). Торх. (Курм.). Хуртсем хăйсем вырăнне тасатаççĕ ама сысма.

Чувашско-татарский словарь (1994)

урын

ятак

Чувашско-эсперантский словарь

[viron]
loko, lito, posteno
кунта урăх вырăн çук — ĉi tie ne estas plu lokoj
вырăн йышăн — gajni lokon
пирĕн пухăм иккĕмĕш вырăн йышăннă — nia nacia teamo gajnis la duan lokon
(хăй) вырăнне хума ан ман — ne forgesu remeti en sian lokon
пуш вырăн — neuzata terpeco, loko
вырăнĕ-вырăнĕпе — kelkloke
вырăнлă — bonokaza, konvena
эс(ĕ) питĕ вырăнлă каларăн — vi diris tute bonokaze
выр(ă)наç — enloĝiĝi, setli, lokiĝi
выр(ă)наçтар — lokigi, helpi trovi laborlokon, publiki
вырăнти — (sur)loka
вырăнти чĕлхе — loka, regiona lingvo, dialekto

Этимологический словарь чувашского языка (1964)

1. «место», «местность»; 2. «постель»; 3. «работа», «должность», «место службы»; уйг., туркм., тур., карач., кирг. орунорын, узб. урин, башк., тат. урыр «место», «местность» (в некоторых языках и «постель»; «место службы», «вакансия»); ср. монг. ор (он) «вакансия», «место»; «кровать», «постель»; орон «жилище», «квартира»; орон «страна», «государство», «край», «местность». Производные: вырнаç, уйг. орнаш, орунлаш, к. калп. орнас, ног. орынлас, узб., тат. урнаш «помещаться», «размещаться», «обосноваться»; чув. вырнаçтар, кирг. орундаштыр, казах. орналастыр, тат. урнаштыр «помещать», «размещать»; чув. вырăнне, уйг. орнига, алт. ордына, кирг. ордума, ордуңа «вместо».

См. также: