Электронные словари

Чувашско-русский словарь (1982)

авал

в старину, давным-давно
сĕм (тахçан) авал — в далеком прошлом, в давние времена
авалах — еще давно, давным-давно

варяг

ист.
варяг (авал вырăссем ютран чĕнсе илнĕ çар пуçĕсене панă ят)

пергамент

1.
пергамент (авал хут вырăнне çырнă çӳхе тир)

половецсем

ист.
половцы (ĕлĕк-авал Европăн кăнтăр-хĕвелтухăç пайĕнче куçса çӳренĕ тĕрĕк йăхĕсем)

тахçан

3.
как-то раз, однажды
когда-то, некогда
тахçан ĕлĕк-авал — давным-давно, во время оно
тахçан авалтан юлнă йăласем — обычаи древних времен
тахçан ĕлĕк, çамрăк чух — когда-то в молодости
тахçанах çапла кирлĕ! — давно бы так!
пĕрре тахçан килнĕччĕ вăл пирĕн пата — как-то раз он приходил к нам

ящер

зоол.
ящер (авал вилсе пĕтнĕ калта евĕрлĕ пысăк чĕрчун)
стегозавр — ĕлĕк-авал пурăннă пысăк ящер

ĕлĕк-авал

в старину, встарь, в старое время, в далеком прошлом
тахçан ĕлĕк-авал пулса иртнĕ ĕçсем — дела давно минувших дней
ĕлĕк-авал чухне — в старину

Этимологический словарь

авал

в старину, в старое время, некогда, давно.

Др.- тюрк.  ävväl (араб. ) сначала, прежде (ДТС, 76).                                              
Производные формы: авалах (предыдушее слово, усиленное частицей -ах): вĕсем авалах пуян пурăннă. Они издавна жили богато; авалтан (исходный падеж предыдущего слова) издревле, с давних пор, исстари; авалтанпа (предыдущее слово с прибавлением аф. тв. пад.) исстари и до сих пор, издавна и поныне; авалтанпах то же самое речение с част. усиления -ах; авалтарах ранее нашей эпохи: (вăл масара авалтарах тăхар ял вилĕ пытарнă. На этом кладбише в старину хоронили умерших девяти деревень; авалхи древний, старинный; стародавний (Ашм. Сл. IА,  38-40).

См. Радл. Сл. I, 638, 671, 941; Егоров ЭСЧЯ, 19; Räsänen ЕWb., 32а.

Словарь Федотова «Тĕне кĕмен чăвашсен ячĕсем»

Минкке

яз. и. м. // яз. имя женщ. А. Турх. и др. Иревли. Минке тесе каласан, шыçă пĕтет, тенĕ авал (Ашм. Сл. VIII, 245). См. Минке.

Никольскийĕн чăвашла-вырăсла словарĕ

ĕлĕк

син.: малтан
прежде, давно
раньше
в старое время, встарь
ĕлĕк авал пĕр карчăкпа старик пурăннă — в старое время жил старик со старухой

Чăваш чĕлхин ретроспективлă ăнлантару словарĕ

вече

вырăссем хăйсен ĕçĕсем çинчен канашлама пухăннă пуху; пĕр-пĕр пысăк ĕç тумалла пулсан славянсем пĕр хулана пухăва пухăнни. Авал пĕр вăхăтра вырăссем те çаплах пурăннă, вĕсем хăйсен ĕçĕсем çинчен канашлама пухăва (вечăна) пухăннă [Шершеневич 1906:3]; Пĕр-пĕр пысăк ĕç тумалла пулсан славянсем пĕр хулана пухăва пухăннă. Çав пухăва вĕсем вече тенĕ [Рассказы 1909:4].

инквизитор

1. авал хĕвел анăç енчи патшалăхсенче пулнă Христос тĕнне хăйсем пек мар вĕрентекен çынсене пит хытă асаплантарнă çын. 2. çынна тĕрĕс мар пек шухăшĕшĕн асаплантаракан çын. Инквизитор авал хĕвел анĕç енчи патшалăхсенче пулнă. Вĕсем Христос тĕнне хăйсем пек мар вĕрентекен çынсене пит хытă асаплантарнă. Аслă инквизитор тесе çак асапа кăларакан çынна каланă. Халĕ инквизитор тесе çынна тĕрĕс мар пек шухăшĕшĕн асаплантаракан çынсене калаççĕ [Хыпар 1907, № 9:66].

пирамида

утмăл тăхăр чалăш çӳллĕш чул юпа. Эпир ĕлĕк-авал Египет халăхĕ, хăйсен патши Хеопс хушнă тăрăх, хĕрĕх çул хушшинче чултан утмăл тăхăр чалăш çӳллĕш юпана (пирамида) купаласа туни çинчен вуласа тĕлĕнетпĕр [Çулталăк 1914:6].

тынă

свидетель. Ĕлĕк-авал пирĕн чăвашсем çын пĕр-пĕр ĕç тунине хăй куçĕпе курнă çынна тынă тенĕ <…> [Хыпар 1906, № 10:161].

Русско-чувашский словарь

глубина

сущ. жен,. множ. глубины
1. тарăнăш; глубина пруда пĕве тарăнăшĕ; на глубине ста метров çĕр метр тарăнăшĕнче
2. чего ăш, ăшĕ, варă, варри; в глубине леса вăрман варринче ♦ в глубине веков ĕлĕк-авал; тронут до глубины души чунах пырса тиврĕ

давний

прил.
тахçанхи, ĕлĕкхи; с давних пор тахçантанпа; давний друг тахçанхи тус; в давние времена ĕлĕк-авал

мамонт

сущ.муж.
мамонт (ĕлĕк-авал пурăннă слон евĕр чĕр чун); клыки мамонта мамонт асавĕсем

некогда

2. нареч. (син. давно, когда-то)
тахçан ĕлĕк, ĕлĕк-авал; некогда здесь шумел лес тахçан ĕлĕк кунта вăрман кашласа ларнă

тьма

сущ.жен. (ант. свет)
тĕттĕм, теттĕмлĕх; в ночной тьме çĕрлехи тĕттĕмре ♦ во тьме веков тахçан ĕлĕк-авал

Русско-чувашский словарь (1972)

городище

1. пысӑк хула; 2. хула-ту (ӗлӗк-авал хула пулнӑ вырӑн).

иероглиф

иероглиф (ӗлӗк-авал Египетра ÿкерчӗксемпе ҫырни, ÿкерчӗкле ҫыру палли).

незапамятный

манма ҫук, ӗлӗкхи, авалхи, ӗлӗк-авал пулнӑ (ӗҫ, йӑла); с незапамятных времен ӗлӗкренпех, авалтанпах.

некогда

1. тахҫанах, ӗлӗк, авал, ӗлӗк-авал.

синоним

синоним (пĕр пӗлтерӗшлĕ е ҫывӑх пӗлтерӗшлӗ сӑмахсем: ӗлӗк— авал, аван—лайӑх т. ыт. те)

старина

1. авăллӑх, авалхи вӑхӑт; в старину ӗлӗк, авал, ĕлĕк-авал; 2. авалхи йӑла, япала; 3. ватӑ çын.

старый

1. ватӑ; старая лошадь ватă лаша; стар и млад ватти-вĕтти; 2. кивĕ, ĕлĕкхи; старая изба кивĕ пӳрт; старые друзья ĕлĕкхи туссем; в старое время ĕлĕк-авал.

четвертование

мн. нет истор. четвертовани (ĕлĕк-авал пысăк айăпа кĕнĕ çынсен аллисене, урисене, пуçне уйрăммăн касса татни).

тын

тĕкме, шăтăрнак, тăратма хӳме; в старое время города окружались тыном ĕлĕк-авал хуласем тавра тĕкме тытса тухнă.

уникум

уникум (питĕ сайра тĕл пулакан япала, сăмахран, ĕлĕк-авал кăларнă кĕнеке).

Чувашско-русско-латинский словарь названий животных

тинĕс ĕни

морская корова (стеллерова корова) — rhytina stelleri [ĕлĕк-авал вĕлерсе пĕтернĕ, тинĕсре пурăннă, сĕт çиекенсен йăхĕнчи чĕрчун]

тур

тур — bos primigenius [сĕм авал вĕлерсе пĕтернĕ хир вăкăрĕ]

Чувашско-татарский словарь (1994)

авал

борын, әүвәл, элек

См. также: