Поиск: авал
Чувашско-русский словарь (1982)
в старину, давным-давно
сĕм (тахçан) авал — в далеком прошлом, в давние времена
авалах — еще давно, давным-давно
ист.
варяг (авал вырăссем ютран чĕнсе илнĕ çар пуçĕсене панă ят)
1.
пергамент (авал хут вырăнне çырнă çӳхе тир)
ист.
половцы (ĕлĕк-авал Европăн кăнтăр-хĕвелтухăç пайĕнче куçса çӳренĕ тĕрĕк йăхĕсем)
3.
как-то раз, однажды
когда-то, некогда
тахçан ĕлĕк-авал — давным-давно, во время оно
тахçан авалтан юлнă йăласем — обычаи древних времен
тахçан ĕлĕк, çамрăк чух — когда-то в молодости
тахçанах çапла кирлĕ! — давно бы так!
пĕрре тахçан килнĕччĕ вăл пирĕн пата — как-то раз он приходил к нам
зоол.
ящер (авал вилсе пĕтнĕ калта евĕрлĕ пысăк чĕрчун)
стегозавр — ĕлĕк-авал пурăннă пысăк ящер
в старину, встарь, в старое время, в далеком прошлом
тахçан ĕлĕк-авал пулса иртнĕ ĕçсем — дела давно минувших дней
ĕлĕк-авал чухне — в старину
Этимологический словарь
в старину, в старое время, некогда, давно.
Др.- тюрк. ävväl (араб. ) сначала, прежде (ДТС, 76).
Производные формы: авалах (предыдушее слово, усиленное частицей -ах): вĕсем авалах пуян пурăннă. Они издавна жили богато; авалтан (исходный падеж предыдущего слова) издревле, с давних пор, исстари; авалтанпа (предыдущее слово с прибавлением аф. тв. пад.) исстари и до сих пор, издавна и поныне; авалтанпах то же самое речение с част. усиления -ах; авалтарах ранее нашей эпохи: (вăл масара авалтарах тăхар ял вилĕ пытарнă. На этом кладбише в старину хоронили умерших девяти деревень; авалхи древний, старинный; стародавний (Ашм. Сл. IА, 38-40).
См. Радл. Сл. I, 638, 671, 941; Егоров ЭСЧЯ, 19; Räsänen ЕWb., 32а.
Словарь Федотова «Тĕне кĕмен чăвашсен ячĕсем»
яз. и. м. // яз. имя женщ. А. Турх. и др. Иревли. Минке тесе каласан, шыçă пĕтет, тенĕ авал (Ашм. Сл. VIII, 245). См. Минке.
Никольскийĕн чăвашла-вырăсла словарĕ
син.: малтан
прежде, давно
раньше
в старое время, встарь
ĕлĕк авал пĕр карчăкпа старик пурăннă — в старое время жил старик со старухой
Чăваш чĕлхин ретроспективлă ăнлантару словарĕ
вырăссем хăйсен ĕçĕсем çинчен канашлама пухăннă пуху; пĕр-пĕр пысăк ĕç тумалла пулсан славянсем пĕр хулана пухăва пухăнни. Авал пĕр вăхăтра вырăссем те çаплах пурăннă, вĕсем хăйсен ĕçĕсем çинчен канашлама пухăва (вечăна) пухăннă [Шершеневич 1906:3]; Пĕр-пĕр пысăк ĕç тумалла пулсан славянсем пĕр хулана пухăва пухăннă. Çав пухăва вĕсем вече тенĕ [Рассказы 1909:4].
1. авал хĕвел анăç енчи патшалăхсенче пулнă Христос тĕнне хăйсем пек мар вĕрентекен çынсене пит хытă асаплантарнă çын. 2. çынна тĕрĕс мар пек шухăшĕшĕн асаплантаракан çын. Инквизитор авал хĕвел анĕç енчи патшалăхсенче пулнă. Вĕсем Христос тĕнне хăйсем пек мар вĕрентекен çынсене пит хытă асаплантарнă. Аслă инквизитор тесе çак асапа кăларакан çынна каланă. Халĕ инквизитор тесе çынна тĕрĕс мар пек шухăшĕшĕн асаплантаракан çынсене калаççĕ [Хыпар 1907, № 9:66].
утмăл тăхăр чалăш çӳллĕш чул юпа. Эпир ĕлĕк-авал Египет халăхĕ, хăйсен патши Хеопс хушнă тăрăх, хĕрĕх çул хушшинче чултан утмăл тăхăр чалăш çӳллĕш юпана (пирамида) купаласа туни çинчен вуласа тĕлĕнетпĕр [Çулталăк 1914:6].
свидетель. Ĕлĕк-авал пирĕн чăвашсем çын пĕр-пĕр ĕç тунине хăй куçĕпе курнă çынна тынă тенĕ <…> [Хыпар 1906, № 10:161].
Русско-чувашский словарь
сущ. жен,. множ. глубины
1. тарăнăш; глубина пруда пĕве тарăнăшĕ; на глубине ста метров çĕр метр тарăнăшĕнче
2. чего ăш, ăшĕ, варă, варри; в глубине леса вăрман варринче ♦ в глубине веков ĕлĕк-авал; тронут до глубины души чунах пырса тиврĕ
прил.
тахçанхи, ĕлĕкхи; с давних пор тахçантанпа; давний друг тахçанхи тус; в давние времена ĕлĕк-авал
сущ.муж.
мамонт (ĕлĕк-авал пурăннă слон евĕр чĕр чун); клыки мамонта мамонт асавĕсем
2. нареч. (син. давно, когда-то)
тахçан ĕлĕк, ĕлĕк-авал; некогда здесь шумел лес тахçан ĕлĕк кунта вăрман кашласа ларнă
сущ.жен. (ант. свет)
тĕттĕм, теттĕмлĕх; в ночной тьме çĕрлехи тĕттĕмре ♦ во тьме веков тахçан ĕлĕк-авал
Русско-чувашский словарь (1972)
1. пысӑк хула; 2. хула-ту (ӗлӗк-авал хула пулнӑ вырӑн).
иероглиф (ӗлӗк-авал Египетра ÿкерчӗксемпе ҫырни, ÿкерчӗкле ҫыру палли).
манма ҫук, ӗлӗкхи, авалхи, ӗлӗк-авал пулнӑ (ӗҫ, йӑла); с незапамятных времен ӗлӗкренпех, авалтанпах.
1. тахҫанах, ӗлӗк, авал, ӗлӗк-авал.
синоним (пĕр пӗлтерӗшлĕ е ҫывӑх пӗлтерӗшлӗ сӑмахсем: ӗлӗк— авал, аван—лайӑх т. ыт. те)
1. авăллӑх, авалхи вӑхӑт; в старину ӗлӗк, авал, ĕлĕк-авал; 2. авалхи йӑла, япала; 3. ватӑ çын.
1. ватӑ; старая лошадь ватă лаша; стар и млад ватти-вĕтти; 2. кивĕ, ĕлĕкхи; старая изба кивĕ пӳрт; старые друзья ĕлĕкхи туссем; в старое время ĕлĕк-авал.
мн. нет истор. четвертовани (ĕлĕк-авал пысăк айăпа кĕнĕ çынсен аллисене, урисене, пуçне уйрăммăн касса татни).
тĕкме, шăтăрнак, тăратма хӳме; в старое время города окружались тыном ĕлĕк-авал хуласем тавра тĕкме тытса тухнă.
уникум (питĕ сайра тĕл пулакан япала, сăмахран, ĕлĕк-авал кăларнă кĕнеке).
Чувашско-русско-латинский словарь названий животных
морская корова (стеллерова корова) — rhytina stelleri [ĕлĕк-авал вĕлерсе пĕтернĕ, тинĕсре пурăннă, сĕт çиекенсен йăхĕнчи чĕрчун]
тур — bos primigenius [сĕм авал вĕлерсе пĕтернĕ хир вăкăрĕ]
Чувашско-татарский словарь (1994)
борын, әүвәл, элек