Поиск: мăшкăл.

Введите слово для поиска

Область поиска:

Чувашско-русский словарь (1982)

мăшкăл

издевательский
ирсĕр мăшкăл — надругательство, осквернение
киревсĕр мăшкăл — надругательство, осквернение
чĕр мăшкăл — явное издевательство
мăшкăл пул — подвергаться издевательствам, глумлению
мăшкăл ту — порочить, издеваться
Çын мăшкăлĕ ан пул, çынна мăшкăл ан ту. — посл. Береги свою честь и не порочь других.

мăшкăл

позорный, постыдный
мăшкăл вилĕм — позорная смерть
мăшкăл ĕç — позорное дело
мăшкăл хăми — черная доска, доска позора
мăшкăл юпи — уст. позорный столб
тĕнче мăшкăлĕ пул — стать всеобщим посмешищем
мăшкăла юл — 1) быть опозоренным 2) быть обманутым
мăшкăл кур — 1) терпеть издевательства 2) опозориться
мăшкăлтан çăл — спасти от позора

мăшкăл

3.
обида, оскорбление, унижение
мăшкăл кăтарт — 1) опозорить 2) нанести оскорбление, унизить

чĕрĕ

11.
настоящий
сущий
разг.
чĕрĕ асап — настоящая каторга
чĕрĕ мăшкăл — явное издевательство
чĕрĕ тамăк — сущий ад

Никольскийĕн чăвашла-вырăсла словарĕ

мыскара

син.: мăскара
см. мăшкăл.

118 стр.

Словарь чувашского языка

çакăн

(с'агы̆н), висеть, повиснуть. Ау 9. Çитмĕл çичĕ çивтĕлĕ, тет, кашии çивтинчен пĕр хĕр çакăнса çӳрет, тет. N. Шу çинче йăвăçран çакăнса тăрать (на дереве). N. Йывăç çинче çакăнса тăнă. N. Ача йăвăç тăринче çакăнса тăрать ни анимаçть, ни кантрисене салтимаçть. Курм. Така турат çинчен мыракипа çакăнса тăрать. Дик. леб. 46. Елиса çыхса тунă кĕпе маччаран çакăнса тăнă. Кама З1. Верук (Иллене çакăнса). Çынсем мăшкăлаççĕ, мăшкăл, ял мăшкăлĕ. Ан пăрахсам мана, савнă Илле, ан ятла мана, эпĕ нимĕн те туман. Н. Карм. † Аннеçĕмех панă йĕтĕн кĕпи çакăна юлчĕ вăта каштара. Ала 56. Эпĕ хурама хăвăлне анса çакăнса тăтăм (висел там). N. Пирĕн кунта ахаль те чун вырăнта мар, кашнăй кунах вилĕм пуç çинче çакăнса тăрать, халĕ талса (= татăлса) анас пекех. || Быть на весу. N. Вăл çавăнтах, машинăна каялла чакмалли пар янă пулсан та, машинă йăнăш çула кĕрсе кайнă; малти вагонсен ураписем çакăнса тăнă. || Повеситься. В. Олг. Каран вăл хорăнтан çакăнса вилчĕ (повесился). N. Тата Макар пиче çакăнса вилчĕ. Атăл хĕрне кайса пиçикипе çакăннă, аттесем пĕр кон хорал тăчĕç. Ст. Чек. Вăрманта усал çакăннă пулĕ. || Приставать, привязаться. О сохр. здор. Çынна çав чир çакăнсан, если пристанет (привяжется) болезнь. Б. Яныши. Мĕнле пулăсем хӳререн нумайăн çакăнса тулнă. Ib. Пулăсем хăйсемех хӳрене çакăнса тулаççĕ. || Тормозить, тянуть назад своею тяжестью. Сред. Юм. Лаша çакăнать. (Говорят, если едущий верхом ведет другую лошадь и она отстает от первой). || Следовать. Альш. Çăмарта сутма каякан çăкăрне хӳне хурат та, вăрăсем каллах урапи хыçĕнченех çакăнса пыраççĕ, тет, юлмасăр. || Попадаться; встречаться. Якейк. Хайхискер тин çакăнчĕ (наконец, попался), нумай кушшуль тăкрĕ, текех ямăç ĕнтĕ (про вора). N. Çул çинче мĕн çакăннă хуласене, ялсене — пурне те тĕпĕ-йĕрĕпе тустарса пынă. || Относиться. Баран. 247. Çурçĕр енчен Пăрлă Океан патне пырса перĕнекен хăш-хăш çĕрсем анчах сивĕ енне çакăнаççĕ (относятся).

тăркан

то же, что тăркач. N. Çук, юлташсем, ку юраман ĕç, хамăр çине кура-тăрканрах мăшкăл илни анчах.

чысран кăлар

обесчестить, обесславить. Хурамал. Эсĕ мана чысран кăларса чысти мăшкăл турăн (обесчестил). N. Лаша маттур тесе каç ан тух чыслă пуçна чысран кăларса.

чун

чон, душа. К.-Кушки. Чĕнтерлĕ кĕпер айĕнче шăнкăлтатат кăвакалăн чĕпписем, кăвакалăн чĕппи мар-тăр вăл, пирĕн пек мĕскĕн ачасен чунĕ-тĕр. И. Тукт. † И, çилсем вĕрет, вичкĕн çил вĕрет, вăйлă çăмăрсем капланса килет. Ултавах тĕнчи, йăвăр самани пирĕн чунсене тыткăна илет. (Ĕлĕкхи юрă). Образцы 48. † Çак тăвансем патне килсессĕн, килмессерен чунăм савăнать. Ib. 48. † Хампа пĕрле тăрса юрлакана çур чунăма çурса парăттăм. Пазух. 28. † Сăрисем те пыл пек, хуçи чун пек, мĕншĕн тăван тесе калас мар. Образцы 13. † Пăхсан ĕçĕм юлать-çке, пăхмасан чун чăтаймасть-çке. Ib. 5. † Мĕншĕн вăйя тухмастăр чунăрсене йăпатма. N. Сасси те çав шăнкра пек каччă чунне çемçетет. Ск. и пред. чув. 37. Çутăлать Мăн-шыв, чуна хăпартать. N. Çамрăк чунăм çĕкленет. Капк. Кинĕ каланă ăшă сăмахсене илтсен, карчăк чунĕ тин лăш карĕ. Ст. Шаймурз. Çак шухăш аса килсен, вара чун питĕ хурланатчĕ, питĕ пăшăрханатчĕ. N. Чун хĕпĕртенипе ниçта та кайса кĕрейместĕп. Арçури. Чон шикленет, ăш вăркать. Çĕнтерчĕ 18. Ан калаçтар, анне-е-е! Чун тарăхать. N. Чун вирелле тăрат саççим çавсемпе айкашсан. Пухтел. Чунĕ пӳлĕнет (у человека умирающего, если кто-нибудь громко заплачет). Н. Карм. Пире хаяр сунакан çынсем, çипрен çинче чунĕ татăлтăр. N. Чун татăлас пек уласа макăр. Пшкрт. Чонă татăлтăрай. (Ругань). В. Олг. Торă татса кайтăр сан чонна. (Сидьная ругань). N. Пĕр-ик-виç кунтан ача чунĕ, чĕкеç пулса, ашшĕ пӳрчĕ тăррине тăрса юрлат. (Из сказки). Дик. леб 52. Чăн аслă пиччĕшĕ каланă: çапла çав, вăл айăпсăр чун! тенĕ. Ib. 50. Тимĕр решеткелĕ чӳрече тулашĕнче çирĕх-тăрри (юрлакан кайăк) ларнă, вăл та хăйĕн савăнтаракан юррипе унăн чунне пусарнă. А дрозд, сидевший за решетчатым окном, утешал ее своей веселой песенкой. Букв. 1900. Ӳчĕ пур та, чунĕ çук. (Çурта). Зап. ВНО. Чунĕ пур, юнĕ çук. (Тараккан). N. Чун пулсан чул хушшинче те усрăпăр. Ст. Шаймурз. Çын урлă сăмах илтсен, çулçă пек çамрăк чуна питрех хĕн. КВИ. Çамрăк чун та пĕчĕк чун, чунĕ ытла çемçе çав. Ентĕрел. Хальхи ачасен, хăйсем çураличчен, чунĕсем çуралнă. (Говорят старики, дивясь детям, напр., тому, что они катаются на коньках, которых чуваши прежде не видали). Тайба Т. Тăвансем аякра, чун çывăхра, килсе кураймастпăр çеçен хир урлă. Орау. Çăмăлланасси пит хăрушă.— Чунтан чун уйăрлать те, хăрушă пулмасăр. Якейк. Çын пăсăлсан поканя, е чостаран çын кĕлетки туса, салакайăк çăмарти илсе, пĕр-пĕр çĕре кайса пăрахнă чох: чон вырăнне чон паратăп, кĕлетке вырăнне кĕлетке паратăп,— тенĕ ĕлĕк тĕттĕм чăвашсем. Питушк. Пит лайăх лашасам, чон тăма çĕр çук. Изамб. Т. Епле унăн чунĕ чăтат-ши? (без работы). N. Çывăхра персен так чон топаннех сиксе анать. || КС. Чуну пур-и? Жив ли? || Жизнь. N. Чĕкеçĕсем чие хушшинче, çуначĕсем пĕлĕт хушшинче; сан чунупа ман чунăм ылтăн ука хушшинче (наша жизнь течет радостно). Якейк. Чол-холара чол хаклă, кăçалхи çола çитрĕм те, чол хаклă мар, чон хаклă. (Солд п.). N. Сан чунупа, тăван, ман чунăм тĕнче çине тухнă хĕвел пек. || Существование. N. Апат начарланчĕ, но чон осрама (поддерживать существование) полать, терĕ. || Человек. N. Этем чунĕ вали нихăçан та çурхи пек савăнăç çук. Собр. Мачча пĕрени шартлатсан, чун катăлать, теççĕ. (Поверье). Орау. Пирĕн кĕçĕр пĕр чун хутшăнчĕ. Мĕн ача тата? – Ывăл. СПВВ. Киле чун хутшăнсан... (В Сред. Юм., напр., если возьмут в дом сноху или если родится ребенок). Дик. леб 41. Вăл çурта акăшсене пĕр çын чунĕ те илсе кĕме юраман. || Душа населения, едок. N. Арçын чунĕ, мужчина (как одна душа населения), хĕрарăм чунĕ, женская душа (когда считают по душам). КС. Эсир пире çĕрсене чунтан мĕн тивнине улпучĕсене те пур хура туналлă халăхсене тан туса уйăрса парăр, тенĕ. || Живое существо. СТИК. Ку та вĕт чун! (Питĕ начар, нишлĕ путексене шеллесе калаççĕ). Ib. Пĕр чунтан икĕ чун пулчĕ. (Сурăх пăруласан калаççĕ). Ст. Шаймурз. Кунта мĕн тума килтĕм? (пришла я?). Пĕр чун та çук. Стюх. Ай-хай-ах-та, манăн тантăшăм, санпала манăн сăмах килĕшет. Ĕлĕкрен пĕрле пурăнса, пĕр чун пулса, санпала пĕрле ӳснĕрен. С. Тим. Атте, савнă чуну пулăттăм, ăшăнта мĕн пуррине пĕлĕттĕм. Ау 2°. Хулара пĕр чун та çук, тет. Сред. Юм. Мĕн тума кайрăм эп онта, исмалин пĕр чон та çок-çке ĕнтĕ (ни души нет). N. Тыр вырнă чухне ял хушшинче пĕр чĕрĕ чун та çук. N. † Ларсамăр вырăнăра, тытăр куркăра, эпĕр тайăлса тăрар сирĕн умăрта; эпир тайăлнă чух ĕçмесессĕн, турă хурланă чун пулăпăр, эпир тайăлнă чух ĕçсессĕн, турă савса çуратни пулăпăр. N. Эпир, мĕскĕн чунсем, çынсем пек çӳреймерĕмĕр. Юрк. Унтан ĕлĕктерех тепĕрне çураçма тусаттăм, вăл тата, ырă чун, ĕлĕк хăй савнипе сăмах пĕтернĕ пирки пыма тумарĕ. Орау. Чунтан пĕр курка ĕçмелле. Каждый должен выпить по ковшу. Ала 86. Ах, ву парасси парать те, анчах унăн хĕрĕ чун нумай илет, тата тепĕр пилĕк юпа анчах юлнă, çав юпасем çине сирĕн пуçăрсене касса хурĕ вăл, терĕ тет, карчăк. || Животное (скотина, птицы). НТЧ. Аслă кĕлĕ, аслă ырă, çак сан ятна илнĕ (купленных) чунсене (животных) юратса паратпăр, юратса ил. (Моленье киремети). Г. А. Отрыв. Тĕрлĕ выльăх чунне пусаç. Колют разных животных (на моленьи). Ал. цв. З4. Вăл чăтлăха пĕр кайăк чунĕ те вĕçсе кĕрсе курман. || Дыхание, дух. ЧС. Ун патĕнчен иртсе çӳренĕ чуне чуна хытарса сехĕрленсе аран иртсе каяттăм. N. Чунна ан çăт. || Сердце, настроенне. N. Манăн сăмахăма итлесе кĕнекемсене эпĕ ыйтнă çĕре яракан çынсене пурне те ăшă чунтан тав тăватăп. Çĕнтерчĕ 12. Хыпар илтсен чун тапать. В. Тим. Эсир те саватăр, те савмастăр, савнă пек туйăнать чунсене. N. Ан тухăр, хĕрсем, тумланса, ай люльи, йĕкĕт чунне çунтарса. Чебокс. Манăн питĕ чунтан юратакан Александра ятлă йăмăк пурччĕ. Я. Турх. Чунтан юратнă манăн савнă ырă çыннăм. ЧП. Чунран савнă тăван. N. Пĕтĕм чунтан юрат. N. Манăн чон сан çинче тăрать (я тебя обожаю). Бгтр. Ку кайнă чох, хваттер хоçин ачи, онпа пĕрле пырасшăн, чонтанах макрать, тет. Пазух. 12. † Кунтан вăйă иртсессĕн, арăмсенĕн чун кантăр. Калашн. 6. Анчах халĕ, арăмĕ мăшкăл курса чунĕ витнĕскер, вăл кĕрлесе тăракан тинĕс пек. Курм. Чонсем-варсем варлă хĕр, епле чонпа выртать-ши, чонсем-варсем варлă хĕр, епле чонпа тăрать-ши? Якейк. † Уя тохсан чон уçăлать, киле кĕрсен чон тăвăрланать (становится тяжело на душе). N. Çулла тулалла (вăрманалла, хирелле) чун туртать. N. Чон тарăхать. Досада берет. || Мысль. N. Чунна аскăн хĕрарăмсем хыççăн ан яр. N. Эпир халĕ тин чунпа пурăнма пуçлакан халăх вĕт. N. Ман хăлхамри кĕмĕл алка çутти ӳкет пит çине; çиекен çынсем тек çиччĕр, пирĕн чунсем аякра. || Милый сердцу. Çатра Марка. Ах тăвансам чонсам, тантăшсам. К.-Кушки. Ĕçсем куркусене пыл тесе, ыткаласа илсемĕр чун тесе. С. Дув. Ĕçкĕ ĕçер, тăван, пĕрле пурăнар чун тесе. Юрк. Савнă чунпа ĕмĕр иртерсен çамрăк чĕре çăвĕ ирĕлмес-çке. Каша. Вуниккĕн явса пĕтменне кил, савнă чун, явар-и? N. Хуйхăр сан та ан йĕр, чун, сан пурнасси малалла! N. Аннем, юратнă чунăм, пĕлсем хĕрхенме. Хĕр йĕрри. Утмăл хăма тăрăшне утса тухса пулмарĕ, çитмĕл хăма тăрăшне çитсе курса пулмарĕ, чунăм савман ачаран пуçма хăтарса пулмарĕ. ЧП. Ай-хай тăванĕсем ай чунĕсем. || Полтава 70. Уй-хир тулли пур халăх чунтан ячĕ ахлатса! Ib. 72. Халь пуç каснă вырăна чунтан чупса пыраççĕ. Сред. Юм. Çын вĕлернĕ тенине илтсен ман чôн сӳлетсе кайрĕ. СПВВ. ИФ. Чун сӳ тăват: пит хăранипе ăшăра темскерле сиввĕн туйăнса каят, çӳлтен ярăнса аннă чух, е таханка сикнĕ чух чи малтан хăнăхаччен сӳлелле аялалла аннă чух сӳ тăват, теççĕ. Букв. 1886. Манăн тнн чун кĕчĕ (= тин лăплантăм). || СТИК. Пысăк çăпан чуна кайса тивсе ыратат. (Выраженне сильной боли). Сред. Юм. Ах тôр, чонах кайса тиврĕ. (Говорят, когда нечаянно задели чем-нибудь чирий, я когда он очень болит). || N. Молкач ашне çиме манăн чон çĕкленмест. || Ст. Шаймурз. Чун тус чуна илет, тет. (Послов.). Пазух. 87. † Уяр çул çăмăр çусассăн, пĕтĕм тĕнче хĕпĕртет. Савнисем, сире курсассăн, чунпа чĕре хĕпĕртет. Истор. Хуйхă куракан çынсем чунĕсене пусарма пынă. N. Чун систернипе. Лашм. Çеçен хир варрине тухрăм хĕвел ăшăне, лартăм йывăç сулхăнне, çулçисем пĕр ешĕл, ан пăрах, тăванçăм, чун çамрăк. N. Çынсем уласа макăрни çын чĕрине çурас пек чуна тăвăлтарать. N. Чунĕсем хавшаса çитнĕ. Полтава 12. Чунтан-вартан куллянса. Юрк. Пĕрне-пĕри чунтан чуна юратса тăранаймаççĕ.

шăлт

подр. захлопыванию двери (слабее, чем шалт). N. Алăка хăй хыççăн шăлт! хупрĕ. Слегка хлопнул дверью. Орау. Алăкне шăлт! хуппăрĕ. Притворил дверь. || Подр. стуку. Б. Олг. Коропкă эпĕ прахсартăм алăран, шăлт! терĕ. || Шорк. Пăрçа хотаççи шăлт! çорăлать. || В. Олг. Сăмсаран шăлт! шаклатрăм. N. Урипеле шăлт! турĕ. || Совершенно, совсем, как раз, точь-в-точь, точно, ровно. Баран. 97. Икĕ сехетре шăлт кăна икĕ çухрăм турăмăр. Ст. Чек. Вăл ĕç шăлт (как раз) çав уйăхра пулчĕ. Ib. Шăлт кăнтăрла тĕлĕнче акмаççĕ. Ана çине кăнтăрла тĕлĕнче çитсен, кăнтăрла сулăнасса кĕтеççĕ. Кăнтăрла тĕлĕнче аксан, тырă пулмас, тенĕ. Баран. 231. Шăлт çав вырăна лартнă. Юрк. Шăлт карта варрине пĕр çĕре шăпăрпа шăлса тасатат. С. Тим. Тăван, уйрăлатпăр, уйрăлатпăр, шăлт çурмаран улма каснă пек. Ст. Чек. Шăлт çителĕклĕ парса ячĕ. Ib. Шăлт çитрĕ. Как раз хватило. Ib. Шăлт кĕчĕ. Как раз поместилось. Ib. Шăлт тулчĕ. Как раз наполнилось. Тувси. Шăлтах пĕтрĕ. Толст. Вăл шăлтах 12 кĕрепенке тайнă. Чĕр. чун. яп. й.-к. пур. 12. Вăл тĕрлĕ чĕрĕ япаласем хушшинчи пурăнăçа шăлт хăй майлă çавăрать. О сохр. здор. Эпир мĕнрен чирленине, епле чирленине тата епле сывă пулса пурăннине шăлтах вĕренсе пĕлеççĕ. А.-п. й. 113. Кайрĕ-кайрĕ, шăлт халтан тухрĕ. Ib. 72. Хуçа тарăхнипе шăлт ăнран каять. Ib. 84. Шăлт хĕнесе пĕтерчĕç. Ала 27. Хайхи генерал Евгения курсассăн шăлт тĕлĕнсе карĕ, тет. Ст. Чек. Шăлт ватăлса çитсен. Ир. сывл. 14. Мăшкăл мухмăрĕ шăлтах хуплатчĕ. Чĕлкаш 10. Вара çакăн хыççăн уçă сывлăш тухас пек, çĕр çинче шăлт лăпкă пулас пек туйăннă. Богдашк. Ĕнтĕ шăлт: вăрăм тумтирĕнчен ярса тытам, тесе пыратчĕ те, лап тăсăлса ӳкрĕ хуса пыраканни.

елпĕр

зубоскалить. Сказки и пред. чув. 111. Мăшкăл туса елпĕрме вĕри-çĕлен вăйĕпе, юри пирĕн Пикене хăйĕн телейсĕр кунне кĕçĕр асне килтерчĕ.

мăшкăл

(мы̆шкы̆л), насмешка, издевательство. Кан. Хĕрсем Мурçин мăшкăлне тӳснĕскерсем пулни палăрнă. N. Мăшкăл туса хăтланчĕç. Издевались. N. Унтан тата хĕрарăмсене мăшкăл тăваççĕ, ашшĕ-амăшĕпе упăшки умĕнче юри. || Позор, срам. СТИК. Çавна та тăва пĕлмесен, мăшкăл вара (позор!). Букв. 1904. Эпĕ тытма пĕлместĕп çав, тесе калăрĕ, тет, кашкăрĕ. — Ай, мăшкăл! эпĕ тытма пĕлнине эсĕ епле пĕлмĕн. || Досада, досадно. N. Питĕ мăшкăл! Какая досада! Кан. Тӳсме çук! Мăшкăл! тавăрас! СТИК. Мăшкăл çав, ачу-пăчунтан темĕн курса ларăн (просто беда). Изамб. Т. Ах мăшкăл, çавна тăваймарăм (стыдно мне, что я не сделала). Çаранлăхăм чиперччĕ, тĕнче мăшкăлĕ, таптаççĕ. || Позорный. N. Елле ĕненĕн çав вăрă-хурах пек мăшкăл вилĕмпе вилнĕ çынна? ТХКА 4. Халĕ те çав авалтан, мăшкăл саманаран юлнă чиртен пирĕн куç пуç тӳрленсе çитеймест-ха.

мăшкăл пул

подвергаться насмешке, издевательству, позору. N. Манăн чунăм мăшкăл пуласса, асапланасса кĕтсе тăчĕ. Кан. Тухрĕ те утрĕ килелле мĕскĕн, мăшкăл пулнă хĕрарăм.

мăшкăл ту

опозорить, осмеять. N. Çӳлте пурăнакан вĕсене мăшкăл тăвĕ. N. Ĕмĕрне турă пек хисеплесе пурăнакан япаласене пĕтĕмпе мăшкăл туса пĕтернĕ: Сред. Юм. Хĕре мăшкăл тунă — 1) изнасиловал; 2) осрамил.

мăшкăл-хурĕ

издевательство. Беседа. Вăл мĕскĕн хăй упăшкинчен тĕрлĕ мăшкăл-хурĕ курнине пăхмасăр, ăна кăкăр ĕмекен ачана пăхнă пек пăхма хăтланать.

мăшкăл шыв

помои. Шăна чирсем сарат. 18. Мăшкăл шыв тăкмалли шăтăк, помойная яма. Ib. Мăшкăл шывсем тăкакан шăтăксемпе çӳп-çап тăкакан шăтăк çинчен вĕçсе килсе, сахвутсенчен, лаша тислĕке çинчен вĕçсе килсе, тӳрех апат çине ларса сăрса илеççĕ (мухи). Ib. 17. Мăшкăл шывпа апат юлашкисене пӳртре ан тыт, хăвăртрах кăларса тăк.

мĕшкĕл

назв. узора. См. тĕрĕ. Альш. Аркăм вĕçĕ мĕшкĕллĕ, мĕшкĕл пулмасăр, мĕн пулăс? Сасартăках туй турĕç: мăшкăл пулмасăр мĕн пулас.

вит

проникать, врезываться. Старак. Ку хурăна ниепле пуртă та витеймĕччĕ. N. Шăл витет (хыт япалана). N. Унăн шăл витет (= çынна сăмахпа çĕнтерет). Хора-к. Куç курать те, шăл витмест. (Послов.). || Проникать, промочить, просачиваться; пронимать. N. Шыв витет. Вода проникает. Ч. П. Сăсар тирĕ кĕрĕке çăмăр витмес, тееççĕ; леш кассенĕн каччисем, тӳре умне тăрсассăн, сăмах витмес (не могут убедительно говорить), тееççĕ. N. Ивана тула шыв çине (на мокредь) ан кăлар, шыв витсен, пăсăлат. Утар. Тавара шыв витнĕ. Ib. Кута шыв виттĕр(ĕ) [или: çаппăр(ĕ), т. е. промокла]. Н. Седяк. † Шăпăр, шăпăр çăмăр çăвать, шурă курница тăрне йĕпетет; унăн тумламĕсе(м) пăт, пăт тăваççĕ, 12 хут пустава çав витет; пирĕн кӳршĕ-аршă пит элекçĕ, çамăрк (siс!) чĕре варне çав витет. Ст. Чек. Ку аша тăвар витмес. Это мясо не просаливается. Ст. Айб. † Кăвак лаша, кăтра çилхе, тураса йăс (= йĕс) тура витмерĕ. Такмак. Тайма (siс!) пуçа хĕç витмен, манăн сăмахăм сире витес çук (не проймет). Туй. Тайла пуçа хĕç витмен, пирĕн сăмах сире витмĕ, тет. Повинную голову и меч не берет (т. е. не сечет), так и наши слова вам нипочем. Сред. Алг. Атсем, пурте тайăлăр; тайăлнă пуçа хĕç витмен, тет; сире каласа сăмах витмен, тет. Калашн. 6. Вăл ахаль чух йăваш, тӳрĕ çын; пурăнăçĕ лăпкă чухне вăл хăй те лăпкă çын; анчах халĕ, арăмĕ мăшкăл курса чунĕ витнĕскер, вăл кĕрлесе тăракан тинĕс пек. N. Питĕ хĕн, чĕрене витĕрĕ (= витрĕ). Очень тяжело и горько. С. Дув. Сирĕнпе калаçса сăмах витмĕ. Ч. П. Сирĕн пек ырă çын умĕнче калаççа сăмахăм витмерĕ. N. Кунтисем варсене витрĕç ĕнтĕ. Пшкрт. Çын çынна çапсан: витрĕ-и? тет.— Витимерĕ, тет (еще не почувствовал). || Иметь сбыт. Сред. Юм. Пит витекĕн тавар (= пит каякан тавар). Хыпар № 20, 1900. Тимĕрçĕсем нумайланса пынипе манăн ĕç питех витми пулчĕ, çавăнпа эпĕ, укçа ытларах пуçтарас тесе, суту-илӳпе хăтлана пуçларăм. || Вино — яд. Эрех ĕçнĕ хыççăн апат пит витрĕ-ха (поел с аппетитом); ялан çапла тума кирлĕ-мен. Юрк. Ватăла пуçласан, çиме витми пула пуçласан (перестала съедаться с аппетитом), тĕсрен ӳкнĕ, сархайнă (побледнели). || Альш. † Тутлăях та чĕлхене пыл витмес. Приятные речи слаще меда. (Так толкует А. М. Шакмаков). См. витер.

Русско-чувашский словарь

издевательство

сущ.сред.
мăшкăл, мăшкăлав, хур; мăшкăллани, хур туни; терпеть издевательства мăшкăлланине тӳс

обида

сущ.жен.
кӳренӳ, ӳпкев; мăшкăл, хур; терпеть обиды мăшкăл тӳссе пурăн; говорить с обидой кӳренсе калаç

позор

сущ.муж. (син. бесчестье)
намăс, хур, мăшкăл; клеймить позором намăслантар, намăс ту

прямой

прил., прямо нареч.
1. (ант. кривой) тӳрĕ, тикĕс, тӳррĕн, тӳрех; прямая линия тӳрĕ йĕр
2. (син. откровенный) тӳрĕ, уçă; говорить прямо тӳррĕн кала ♦ прямая речь тӳрĕ пуплев (текстра — сăнар сăмахĕсене улăштармасăр калани); прямая насмешка кĕрет мăшкăл; я прямо испугался эпĕ хăрасах ӳкрĕм

Русско-чувашский словарь (1972)

бесчестье

мăшкăл, намăс, ята хăртни, ята çĕртни, намăсне яни.

Русско-чувашский словарь (1971)

бесчестить

несов. кого-что ят яр, намăс (е мăшкăл, хур) ту, чыссăрлат.

бесчестье

с. мăшкăл, ята яни, хур туни.

глумление

с. мăшкăл, мăшкăллани, кулни, усаллăн тăрăхлани.

грязнить

несов. 1. что варала, пылчăкла, тусанла, хурат, лапăрта; грязнить пол урайне варала; 2. кого-что, перен. (порочить) варала, мăшкăл ту, хур ту; грязнить доброе имя ыр ята çĕрт.

жгучий

прил. 1. çунтаракан, пĕçерекен, пĕçертекен; 2. (причиняющий боль) вĕтелекен; пĕçертекен, çунтаракан; çав тери, питĕ; жгучая крапива вĕтелекен (е пĕçертекен) вĕлтрен; жгучая боль питĕ ыратни; жгучий мороз шартлама сивĕ; 3. (остро переживаемый) чĕрене касакан, чуна ыраттаракан (хуйхă, мăшкăл); ◇ жгучий брюнет йĕпкĕн хура çӳçлĕ çын; жгучий вопрос пурне те хумхантаракан ыйту; жгучие слёзы вĕри куççуль.

издевательский

прил. мăшкăл(лă).

издевательство

с. 1. по гл. издеваться; 2. (унижение, оскорбление) мăшкăл, мăшкăл-хур; мăшкăл туни, мăшкăллани, хур туни; подвергаться издевательствам мăшкăл пул; явное издевательство чĕр мăшкăл.

издеваться

несов. мăшкăл ту, мăшкăлла, хур ту, тапта.

измываться

несов. над кем, разг. мăшкăлла, мăшкăл ту, хур ту.

надругательство

с. мăшкăл, намăс (е хур) кăтартни, мăшкăл туни, хур туни.

насиловать

несов. 1. кого (женщину) мăшкăлла, мăшкăл ту, пусмăрла (хĕрарăма); 2. кого-что (неволить) пусмăрла, пусахла, ирĕксĕрле.

насмехаться

несов. над кем-чем мăшкăл ту, тăрăхла, мăшкăлла, мăшкăлласа (е тăрăхласа) кул.

насмешка

ж. мăшкăл, тăрăхлав, кулни.

насмешливый

прил. (склонный к насмешкам) тăрăхлама (е мăшкăл тума) юратакан; насмешливый человек тăрăхлама юратакан çын; 2. (заключающий в себе насмешки) мăшкăллă, йĕкĕлти, тăрăхлакан; насмешливый тон тăрăхлакан сасă.

обесчестить

сов. кого-что чыссăрла(т), ятне яр, ятне çĕрт, мăшкăлла, мăшкăл ту.

обида

ж. кӳренӳ, хур, ӳпке(в), хаяв, мăшкăл; ◇ не в обиду будь сказано кӳрентерес тесе мар калатăп; быть в обиде на кого-л. кӳрен, ӳпкеве хыв; не дать в обиду кого-л. хута кĕр, хур тума ан пар; проглотить (или снести) обиду хур тунине чăтса ирттер (хирĕç ним те каламасăр).

одурачить

сов. кого-что, разг. ухмаха хăвар, улталаса мăшкăл ту.

оплеуха

ж. разг. 1. çупкă, хăлха чикки 2. перен. (оскорбление) мăшкăл, хур.

опозориться

сов. намăс кур, намăса кĕр, мăшкăл кур.

подвергнуться

сов. чему ⸗лан [⸗лен ], ⸗ăн [⸗ĕн], пул, лек; подвергнуться насмешкам мăшкăл пул; подвергнуться критике критикăна лек.

поднять

сов. 1. кого-что (с земли, с полу) çĕкле, йăт; поднять мешок михĕ йăт; 2. что (отделив, удержать на весу) çĕкле, йăт; поднять тяжесть вăй; поднять шесть пудов ултă пăт йăт; поднять бокал черкке çĕкле; 3. что, перен. разг. (разобрать) пăхса тух; поднять архив кив хутсене (е архива) пăхса тух; 4. кого-что (переместить наверх) çĕклесе улăх, йăтса хăпар, хăпарт; поднять по лестнице пусма тăрăх хăпарт; поднять вещи на третий этаж япаласене виççĕмĕш хута йăтса хăпар; 5. кого-что (вернуть в стоячее положение) тăратса ларт; поднять стул пукана тăратса ларт; 6. кого, разг. (поставить на ноги) тăрат, çĕклесе тăрат, тăма пулăш; поднять лошадь лашана çĕклесе тăрат; 7. кого-что, прям. и перен. çĕкле, тăрат; поднять народ на борьбу халăха кĕрешĕве çĕкле; поднять с постели çывăрнă çĕртен тăрат; 8. кого, охот, (вспугнуть, выгнать) хăратса кăлар; поднять зверя тискер кайăка хăратса кăлар (шăтăкĕнчен, чăтлăхран); 9. кого-что (заставить подняться в воздух) вĕçтерсе яр, вĕçтер; поднять самолёт самолёт вĕçтер; поднять пыль тусан кăлар; 10. что (возбудить, начать что-л.) ту, кăлар, çĕкле, тапрат, хускат; поднять мятеж пăлхав кăлар; поднять шум шăв-шав ту; поднять вопрос ыйту хускат; 11. что (сделать более высоким) çӳллĕрех ту, хапарт, çĕкле; поднять уровень воды шыв шайне хăпарт; 12. что, муз. (тон) хăпарт; поднять голос сасă хăпарт; 13. что, перен. хапарт, çĕкле, ⸗ат [⸗ет], ⸗тар [⸗тер], хуш, çĕклентер; поднять настроение кăмăла çĕклентер; поднять цены хак хăпарт; 14. что (наладить, восстановить) юса, ура çине тăрат; поднять хозяйство хуçалăха ура çине тăрат; 15. что, с.-х. (вспахать) çĕт, уç; поднять целину çерем уç; поднять пар çĕртме ту; ◇ поднять голову пуçа çĕкле (е каçăрт); поднять голос татăклă(н) кала; поднять меч (оружие) вăрçа пуçла (е тапрат); поднять перчатку çапăçма чĕннине йышăн; поднять петли куçне хăпарт (чăлханне); поднять шерсть шартлан; поднять на воздух сирпĕнтерсе яр (тарпа); поднять на смех мăшкăл ту; поднять паруса парăç çĕкле, кайма тапран; поднять на ноги ура çине тăрат.

позор

м. мăшкăл, хур, намăç, ят кайни; покрыть позором мăшкăл ту; несмываемый позор нихçан кайми намăç.

позорный

прил. намăç, мăшкăл; умереть позорный смертью мăшкăл вилĕмпе вил; позорное дело мăшкăллă ĕç; ◇ позорный столб намăс юпи, хура юпа; пригвоздить к позорному столбу питлесе намăслантар.

поругание

с. мăшкăллăх, мăшкăл (е хур) туни.

поруганный

прил. хур тунă, мăшкăлланă, намăсланă; поруганная честь мăшкăл, намăç.

посмешище

с. 1. (предмет насмешек) кулă, мăшкăл, ял (е тĕнче) кулли; он стал всеобщим посмешищем вăл ял кулли пулчĕ; 2. (глумление) мăшкăллани, кулни; выставить себя на посмешище хăвăнтан кулма пар.

пощёчина

ж. 1. (удар по щеке) çупкă, çупни, çутăлтарни, çупса яни; дать пощёчину çуп, çутăлтарса яр; 2. перен. (оскорбление) хур (е мăшкăл) туни.

терпеть

несов. 1. что и без доп. (стойко переносить) тӳс, чăт; терпеть боль ыратнине чăт; 2. кого-что (мириться с кем-чем-л.) тӳс, килĕш; он не терпит возражений вăл хирĕçлесе каланине килĕштермест; 3. что (испытывать что-л. неприятное) кур, тӳс, чăт, пул; терпеть нужду нуша кур; терпеть насмешки мăшкăл тӳс; терпеть поражение путлан; ◇ время терпит вăхăт пур-ха, ĕлкĕрĕпĕр; время не терпит васкас пулать; бумага всё терпит хут тем çырсан та чăтать.

унижение

с. 1. по гл. унизить(ся); 2. (то, что оскорбляет) мăшкăл, хур.

Немецко-чувашский словарь Йоханнeса Бeнцинга (Benzing)

Verdruß

măşkăl
мăшкăл

Неологический словарь чувашского языка

кӳрентерӳ

п.с. Хур туни, мăшкăл туни, хăртни, эрлентерни. Кунта та хăйсен кăмăлне ирĕклĕн, пĕр кӳрентерӳсĕр тивĕçтерчĕç вĕсем. К-н, 1984, 9 /, 10 с. Туслăх пирĕн пĕлĕтсĕр, çук кӳрентерӳ. М.Сениэль, 1990, 8 с. Çеçпĕле вырăсла çапла асăннине пысăк кӳрентерӳ вырăнне хуратăп. Х-р, 10.11.1999, 4 с. — ВЧС, 1971, 452 с.

мăшкăлизаци

п.с., шӳтл. Мăшкăл кăтартни, хур туни; мăшкăл-хур, мăшкăллăх. Ку аффикс [-изаци] пулăшнипе пирĕн чĕлхере пĕр сăмах кăна çуралнă... Мăшкăлизаци! ЧЧП, 1999, 181 с. Тап-таса, чи тăрă мăшкăлизаци. ÇХ, 1999, 9 /, 4 с.

См. также:

мăшкăл пул мăшкăл ту мăшкăл шыв мăшкăл-хур « мăшкăл. » мăшкăлçă мăшкăла мăшкăла юл мăшкăлавлă мăшкăламăш

мăшкăл.
Свойства слова не указаны
 
Хыпарсем

2022, раштав, 08
Сайт дизайнне кӑшт ҫӗнетнӗ, саспаллисен страницинче хушма пайлану кӗртнӗ //Александр Тимофеев пулӑшнипе.

2015, утă, 30
Шыранӑ чухне ӑнсӑртран латин кирилл саспаллисем вырӑнне латин саспаллисене ҫырсан, сайт эсир ҫырнине юсама тӑрӑшӗ.

2015, утă, 30
Шырав сӑмахӗсене сӗннӗ чухне малашне вӑл е ку сӑмаха унччен миҫе шыранине тӗпе хурса кӑтартӗ.

2015, утă, 29
Сăмах шыранӑ чухне малашне сайт сире сăмахсарсенче тĕл пулакан вариантсене сĕнĕ.

2014, пуш, 25
Мобиллă хатĕрсемпе усă куракансем валли сайта лайăхлатрăмăр //Мирон Толи пулăшнипе.

2011, утă, 20
Вырăсла-чăвашла сăмахсарпа пуянланчĕ.

2011, утă, 19
Сăмахсарсен çĕнелнĕ сайчĕ ĕçлеме пуçларĕ.

2011, утă, 16
Сайтăн çĕнĕ версийĕ хатĕрленме пуçларĕ.

Пӳлĕм
Сайт пирки

Ку сайтра чăваш сăмахсарĕсене пухнă. Эсир кунта тĕрлĕ сăмахсен куçарăвне, тата ытти тĕрлĕ уйрăмлăхĕсене тупма пултаратăр.

Счетчики
Пулăшу

Эсир куçаракан укçа хостингшăн тӳлеме, çĕнĕ сăмахсарсем кĕртме, Ашмарин хатĕрленĕ сăмах пуххине сканерлама кайĕ.

RUS: Переведенные вами средства пойдут на оплату хостинга, добавление новых словарей, сканирование словаря Ашмарина.

Куçармалли счётсем:

Яндекс: 41001106956150

WMR: R028110838271

PayPal: np@chuvash.org