Никольскийĕн чăвашла-вырăсла словарĕ

есĕ

ты
санăн — твой
есир — вы
сирĕн — ваш
ессине (есне) есĕ те — ты то ты...
есирне есир те — вы то вы
есĕ ху — ты сам
есир хăвăр — вы сами

йат

имя
звание
достоинство
молва
йатлă — по имени
— есĕ мĕн йатлă? — тебя как звать?
— Ахванеç — Афанасий
чăваш йатне ан çĕрт — не роняй достоинства чувашина
санăн йату чаплă — твое имя славное
санăн çинчен ырă йат сарăлчĕ — о тебе распространилась добрая молва
пичче çинчен такам усал йат сарса çӳрет — о брате (старшем) не известно кто распространяет дурную молву
йатлă курка — именной ковш (на пирушке)
йатсăр — безыменный
йатсăр пӳрне — безыменный палец

кам

кто
мĕн — что
кирек кам та — всякий
есĕ каммине, епĕ каммине, вĕсем пĕлесшĕн — они хотят знать, кто я и кто ты
такам — неизвестно кто
никам та — никто
камăн — чей

мар

не, не есть; ман мар – не мое; çапла тăвас мар – так делать не следует; вăл лайăх çын мар – он не хороший человек. Çĕçĕ есĕ илтĕн-и? мар (çук, илмен), нож ты взял? нет.

113 стр.

нумай

много
нумай мар — немного
нумай пулмасть — недавно
нумайлан — умножаться, прибавляться
пирĕн нумайĕшĕ пасара кайса çӳреççĕ — у нас многие ездят на базар
нумайăн — в большом количестве
есĕ кунта нумайранпа пурăнатăн-и? — давно ли ты живешь?
пирĕн йалта йумăç нумайран нумайланать — в нашей деревне число йомзей все увеличивается и увеличивается
ку капла пулни нумайранпа-и? — как давно это случилось
унăн тарçисем кунта нумайăнчĕ-и? — многие ли из его работников здесь?
епĕ сиртен куланай нумайх ыйтмастăп — я не прошу у вас большой подати

пăкă

трубка
кран
затычка
пăкăран тайăл — освободиться от жидкости по самую жалейку
есĕ (пичке) пăкăран ан тайăл — пусть в тебе (бочка) живо все будет выше жалейки

пăшал

пищаль; ружье; мушкет; пăшал кепçи – дуло; ружейный ствол; пăлаш хутаççи – напалище; пăшал вĕçĕнчи пăта – нацел; пăшал пер – стрелять из ружья. Есĕ мĕнĕш манăн пăшалпа перетĕн? - зачем ты стреляешь из моего ружья? пăшалçă кайăка (кайăк тытма, ухатана) кайать – охотник идет на охоту.

132 стр.

санăн

(есĕ) твой; есĕ пирĕн, епир санăн – ты наш, а мы твои.

161 стр.

сăн

II.
лицо
черты лица, образ
преображение
çакă сăнăма асăнмалăх патăм савнă тусăма — это мое изображение я дал на память любимому другу
есĕ аçупа пĕр сăнлă — у тебя одно лицо с твоим отцом (ты очень похощ на отца)
сăн ӳкер — фотографировать; писать изображение
сăн пăхмалли, куç-кĕски — зеркало
чипер сăнлă хĕр — красивая девушка
сăнсăр — безобразный
сăн-сăпат — лицо
унăн сăн-сăпачĕ хитре — у него красивое лицо
сăнкса — задуматься

сĕрле

жужжать
гудеть
есĕ манăн хăлхана сĕрленине йĕрĕнтертĕн — ты мне уши нажужжал
сĕрлени — гул

сир

I. син.: сирĕн, есир
см. есĕ
сирте — у вас, в вашей местности

çын

син.: етем
человек; çын ăшне – внутрь человека; çын ăшĕнчен извнутри человека; унăн сăнĕ сывмар çынăнни пек пулнă – лицо его было похоже на лицо больного; кашни виç çынна икшер сехет калаçрăм епĕ – с каждыми тремя человеками я говорил по два часа; виç çынна икĕ çăкăр виç çынна икĕ çăкăр парса тухнă (пара-пара тухнă) – на каждые 3 человека он дал по 2 хлеба; çын çук вырăн – безлюдие. Мĕнле çын шыратăн есĕ? – какого человека ты ищешь? есĕ мĕнле çын шыратăн? епĕ каскалакана шыратăп – ты какого человека (кого) ищешь? Я ищу плотника (известного напр. который у меня работает).

203 стр.

ĕмĕр

век
вечный, вечно
урăх ĕнтĕ ĕмĕрте те курас çук есĕ ăна — больше ты ее уже во век не увидишь
ĕмĕр ĕмĕрле — жизнь проживать
епĕ хам ĕмĕрĕме те Питĕре пĕрехсех кайнă — я за всю свою жизнь ездил в Питер один раз
во все дни жизни твоей — ĕмĕрӳ тăрăшшĕпех
ĕмĕр ĕмĕрлĕхех ирĕке кăларнă — освободил на веки вечные
ĕмĕр ĕмĕрех пырĕ — будет существовать вечно
ĕмĕр кĕске — жизнь коротка
ĕмĕр ĕмĕрне — во вес век
ĕмĕрлĕхе — на веки
ĕмĕрхи — вечный
ĕмĕртенпе — искони

Словарь чувашского языка

ĕссĕн

(ӧ̌_ссӧ̌н'), непереводимый послелог. Беседы, на м. г. 16. Хамăр ĕссĕн, сами, своими силами. N. Вĕсем хăйсем ĕссĕн пурне туса çитерес çук. Они не могут сделать всего своими силами. Изванк. Аптрарĕç çынсем, хăйсем ĕссĕн нумай хăтланкаласа пăхрĕç. Измучились люди, много средств перепробовали (при изгнании мора). Шибач. Вăлсам хăвасам (= хăйсем) ĕссĕнех тăваççĕ. N. Уринчи тимĕрĕ хăй ĕссĕнех уçăлса ӳкнĕ. Ножные кандалы спали у него сами собою. Сборн. мол. Вăл хай есĕ курнă чул, алă перĕнмесĕр, хăй ĕссĕн туран катăлса анса, тимĕре, пăхăра, тăма, кĕмĕле, ылттăна салатса пăрахни пек пулĕ. См. ăссĕн.

йышлă

(jышлы̆), имеющий помощников. Альш. † Йышли йышпа пухса илĕ, есĕ кампа пухса илĕн? (хлеб в поле). Ст. Ганьк. † Ах аттеçĕм-аннеçĕм! йышли йăвипе (чит. йышпе?) пуçтарĕ, эсир кампа пуçтарăр? (Плач невесты). Альш. † Йышлă йышпа пухкалĕ, есĕ кампа пухкалăн? || Многочисленный. Истор. Княç йышли халăха пит пăтратса тăрать. Многочисленность князей волнует народ. IЬ. Ярославăн ывăлĕсем йышлă пулнă. Юрк. Йышлă тытнăран (скот) шеллесе сахал пĕçермен, тăраниччен çиме юратнă. С.П. Хăш киремечĕсене чӳке выльăх йышлăрах пуснă. Перев. Ăна ачисемшĕн те тырă йышлăрах кирлĕ. Ч.С. Çăмарта йышлăрах пухăннă çул, çапла пара-пара та пĕтереймеççĕ. Сборн. по мед. Пӳрте йышлăрах чӳрече кастарса, хĕвĕл çути ытларах кĕмелле тăвас пулать.

юстар

понуд. ф. от гл. юс.' Хурамал. Пĕр çын, чĕлхе юççĕн усал калаççа, айăплă пулсан: хама хам чараймасăр, турă юстарчĕ вĕт, теççĕ. СПВВ. ИФ. Юстарас = урăх майпа калаçтарас. Есĕ мана урăх çулпа пыртаран, теççĕ. С. Тим. † Çак Тимĕрçен хĕрĕсем ― юстарма çук пит чее. Сир. 55. Çыншăн хута кĕрсе, хăй çине шанчăк илни туллăх тăракан çынсенех пайтахăшне тĕп тунă, тинĕс хумĕ çапса ӳкернĕ пек, хытă юстарнă вĕсене. Юрк. † Тусă юсат, тесе, ан кала: юстарĕçĕ уллах çĕрсенче. (Вариант см. юс'). Тимер. † Çак Тимĕрçенсенĕн хĕрĕсене юстарса пулмарĕ çепĕç чĕлхепелен.

Чувашско-русский словарь под ред. В.Г. Егорова (1935)

а

1. межд.
выражающее  удивление, упрек, удовлетворение:
а, ага, ах
а, есĕ-и-ха ку! — а, это ты!

См. также: